การศึกษาตัวแบบการพัฒนาอาสาสมัครสาธารณสุขที่เอื้อต่อการเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงานด้านสุขภาพระดับพื้นที่ของจังหวัดปทุมธานี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มุ่งศึกษาตัวแบบการพัฒนาอาสาสมัครสาธารณสุข  ที่เอื้อต่อการเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงานด้านสุขภาพระดับพื้นที่  ของจังหวัดปทุมธานี  โดยแบ่งการวิจัยเป็นสามระยะ  โดยระยะที่  1  ศึกษาความท้าทายในบทบาทของอาสาสมัครอาสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน    ในยุคปัจจุบัน  จุดแข็ง  จุดอ่อน  ปัจจัยเอื้อ  หรืออุปสรรค  ในการทำงาน  และแนวทางการส่งเสริม/พัฒนาอาสาสมัครสาธารณสุข ที่เอื้อต่อการเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงานด้านสุขภาพระดับพื้นที่  โดยรูปแบบการวิธีวิจัยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research)  ระยะที่ 2 สร้างตัวแบบการพัฒนาอาสาสมัครสาธารณสุข  ที่เอื้อต่อการเพิ่มประสิทธิภาพ  การดำเนินงานด้านสุขภาพระดับพื้นที่ ด้วยการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative research) และระยะที่  3  ทดสอบตัวแบบในพื้นที่บริบทเขตเมือง  ที่ตำบลลำผักกูด  อำเภอธัญบุรี  และเขตชนบท  ที่ตำบลบึงกาสาม  อำเภอหนองเสือ 

ผลการวิจัยพบว่า  เมื่อนำตัวแบบดังกล่าวไปใช้ อาสาสมัครสาธารณสุข ได้เข้าไปมีส่วนร่วมในการจัดทำแผนพัฒนาสุขภาพตำบล จำนวน 2 โครงการ  ได้แก่ โครงการป้องกันโรคไข้เลือดออก  และโครงการคัดกรองโรคเบาหวานและ โรคความดันโลหิต  โดยโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในพื้นที่ทั้งสองตำบล  ได้จัดสรรเป้าหมายการดำเนินงานให้สอดคล้องกับจำนวนอาสาสมัครสาธารณสุข  และสนับสนุนวัสดุอุปกรณ์ที่จำเป็นในการดำเนินงานทั้งสองโครงการ       อย่างเต็มที่  และมีผลการจัดกิจกรรมรณรงค์ตรวจคัดกรอง โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง  ป้องกันโรคไข้เลือดออก ทั้งสองพื้นที่อยู่ในระดับสูง  โดยตำบลบึงกาสาม  อำเภอหนองเสือ  จังหวัดปทุมธานี  มีผลการตรวจคัดกรองกลุ่มเป้าหมาย  โรคเบาหวาน   ร้อยละ  95.2  และผลการตรวจคัดกรองกลุ่มเป้าหมาย  โรคความดันโลหิตสูง ร้อยละ  96.7  รวมทั้งไม่พบผู้ป่วย โรคไข้เลือดออกในตำบล  ส่วนตำบลลำผักกูด  อำเภอธัญบุรี  จังหวัดปทุมธานี  มีผลการตรวจคัดกรองกลุ่มเป้าหมาย  โรคเบาหวาน  ร้อยละ  82.4  และผลการตรวจคัดกรองกลุ่มเป้าหมาย  โรคความดันโลหิตสูง ร้อยละ  79.9  รวมทั้งไม่พบผู้ป่วย โรคไข้เลือดออกในตำบลเช่นกัน  ทั้งนี้เมื่อสอบถามความคิดเห็นของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในชุมชนที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนางานด้านสุขภาพระดับพื้นที่  ภาพรวมร้อยละ  82.5  มีความพึงพอใจอยู่ในระดับสูง

ข้อเสนอแนะ การวิจัยครั้งนี้มุ่งศึกษาตัวแบบและเก็บข้อมูลผลการดำเนินงาน โดยการสัมภาษณ์และประชุมกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในชุมชน ซึ่งอาจทำให้ข้อมูลที่ได้ไม่ครอบคลุมเนื้อหาที่ต้องการพัฒนาทั้งหมด ดังนั้น  ในการทำวิจัยครั้งต่อไป  จึงควรมีการศึกษาเชิงลึกเปรียบเทียบบทบาทอาสาสมัครสาธารณสุข ที่ได้รับการพัฒนาตามตัวแบบดังกล่าว  ว่ามีผลต่อการดูแลสุขภาพตนเองในรายบุคคลและครัวเรือนของชุมชนอย่างไร  เพื่อนำไปประกอบการวางแผนการพัฒนาศักยภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขในอนาคตต่อไป