รูปแบบการจัดการเพื่อการดำรงอยู่ของภูมิปัญญาท้องถิ่น ชุมชนตลาดน้ำอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์บริบทของปรากฏการณ์และมูลเหตุที่มีอิทธิพลต่อการดำรงอยู่ของภูมิปัญญาท้องถิ่นชุมชนตลาดน้ำอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม และ 2) สังเคราะห์รูปแบบการจัดการ ภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อให้เกิดการดำรงอยู่ภายในชุมชนตลาดน้ำอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม โดยใช้ทฤษฎีโครงสร้าง-หน้าที่นิยมของพาร์สันเป็นหลักในการวิเคราะห์ ทั้งนี้กลุ่มตัวอย่างจะคัดเลือกโดยไม่อาศัยหลักความน่าจะเป็น (Non-probability sampling) ด้วยวิธีสุ่มแบบเจาะจง (Purposive Sampling) และแบบสโนว์บอล (Snowball) ประกอบด้วย ผู้นำชุมชน ปราชญ์ชาวบ้าน หัวหน้ากลุ่ม และประชาชนที่อาศัยหรือประกอบอาชีพหรือมีส่วนเกี่ยวข้องอยู่ในพื้นที่ตลาดน้ำอัมพวา เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกตและการสำรวจและวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการพรรณนาประกอบการอธิบาย
ผลการวิจัยพบว่า 1) บริบทของปรากฏการณ์และมูลเหตุที่มีอิทธิพลต่อการดำรงอยู่ของภูมิปัญญาท้องถิ่นตลาดน้ำอัมพวา จังหวัดสมุทรสงครามประกอบด้วย 4 ปรากฏการณ์ ได้แก่ 1.1) ช่วงปี 2513-2516 ที่มีการสร้างถนนธนบุรี-ปากท่อ 1.2) ช่วงปี 2523-2526 ที่มีการสร้างเขื่อนศรีนครินทร์ จังหวัดกาญจนบุรี 1.3) ช่วงปี 2545-2548 มีการเข้าร่วมโครงการตลาดน้ำอัมพวา ตลาดน้ำยามเย็น และ 1.4) ช่วงปี 2554-ปัจจุบัน ที่มีการรวมกลุ่มเป็นวิสาหกิจชุมชนกลุ่มอนุรักษ์ฟื้นฟูมะพร้าวครบวงจร ทั้งนี้ปัจจัยภายในของปรากฏการณ์ที่ส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงคือความต้องการของผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปตามสังคม อันส่งผลไปยังรูปแบบการท่องเที่ยวที่มีความแปลกใหม่มากขึ้น 2) รูปแบบการจัดการภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อให้เกิดการดำรงอยู่ภายในชุมชนตลาดน้ำอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม คือ การวางแผนให้เหมาะสมกับบริบทและกำหนดเป้าหมายเพื่อใช้ในการดำเนินการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงภูมิปัญญาท้องถิ่นจากองค์ความรู้เดิมบูรณาการร่วมกับองค์ความรู้ใหม่ และการมีส่วนร่วมของหน่วยงานต่างๆ เกิดเป็นผลิตภัณฑ์ทางภูมิปัญญาที่พัฒนาใหม่หรือผลิตภัณฑ์ทางภูมิปัญญาที่เกิดขึ้นใหม่ ทั้งนี้จะมีการเผยแพร่ความรู้เพื่อเป็นการอนุรักษ์สืบทอด จากนั้นมีการประเมินผลและแก้ไขจุดบกพร่องเพื่อดำเนินการซ้ำอีกครั้ง