พื้นที่ทางวัฒนธรรมในเฮือนไทญ้อ บ้านคลองน้ำใส จังหวัดสระแก้ว

บทคัดย่อ

          วัฒนธรรมการใช้พื้นที่ในเรือนพื้นถิ่นเป็นภาพสะท้อนถึงวิถีชีวิตความเป็นอยู่และภูมิปัญญาของชาวบ้าน ซึ่งถูกถ่ายทอดผ่านกระบวนการเรียนรู้จากบรรพบุรุษจากรุ่นสู่รุ่น ปัจจุบันการเติบโตทางด้านเศรษฐกิจและสังคมทำให้ความเจริญมุ่งไปสู่พื้นที่ในชนบทอย่างรวดเร็ว ส่งผลต่อรูปแบบเรือนพื้นถิ่นและวัฒนธรรมการใช้พื้นที่จนทำให้การใช้งานของพื้นที่ภายในเรือนเปลี่ยนไป และอาจจะถูกมองข้ามจนทำให้คุณค่าทางวัฒนธรรมสูญหายไป โดยเฉพาะกลุ่มชาวไทญ้อ บ้านคลองน้ำใส อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว ซึ่งมีความสำคัญ เพราะถือเป็นกลุ่มชาติพันธุ์แรกที่อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานอยู่ในพื้นที่ ซึ่งมีคุณลักษณะเฉพาะในการใช้พื้นที่ทางวัฒนธรรม การศึกษานี้มีความมุ่งหมายเพื่ออธิบายคุณลักษณะเฉพาะในการใช้พื้นที่ทางวัฒนธรรมในเฮือนไทญ้อ บ้านคลองน้ำ ใส ข้อมูลในบทความนี้เป็นข้อมูลจากการศึกษาภาคสนามในหมู่บ้านคลองน้ำใส อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว ในช่วงปี พ.ศ. 2560-2562 จากการสำรวจภาคสนาม ด้วยการสังเกตการณ์ บันทึกภาพ บันทึกเสียง และสัมภาษณ์ เจ้าของและสมาชิกในเฮือนไทญ้อ ซึ่งข้อมูลที่ได้รับมาจะถูกนำมาเรียบเรียง วิเคราะห์ และสรุปผล ผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ทางวัฒนธรรมในเฮือนไทญ้อ มี 3 มิติที่ซ้อนกันอยู่ มิติแรก คือ พื้นที่ทางกายภาพที่จับต้องได้ ซึ่งได้แก่ ครัวไฟ ห้องนอน (ส่วม) ระเบียง (เซีย หรือ ในเบียง) ชาน และใต้ถุน มิติที่ 2 คือ พื้นที่ทางความคิด เช่น ความผูกพันกับพื้นที่ และมิติสุดท้าย คือพื้นที่ทางสังคมที่สะท้อนตัวตนและคุณลักษณะของการเข้าไปใช้พื้นที่ และพบว่าการใช้พื้นที่ทางวัฒนธรรมในเฮือนไทญ้อ มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาอย่างต่อเนื่องตามพลวัตทางสังคม ทั้งนี้พบว่าคติความเชื่อทางสังคมวัฒนธรรม เป็นปัจจัยสำคัญในการกำหนดพื้นที่ทางด้านกายภาพและพื้นที่ใช้สอยที่เป็นแบบแผน รวมถึงการแสดงออกทางด้านทัศนคติและคติความเชื่ออันเป็นลักษณะเฉพาะของชุมชนไทญ้อ บ้านคลองน้ำใส