พระอินทร์ในบริบทสังคมไทย

บทคัดย่อ

        เรื่องราวของพระอินทร์ปรากฎในคัมภีร์พระเวทของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ซึ่งขณะนั้น พระอินทร์เป็นเทพเจ้าสูงสุด ต่อมามีการรับพระอินทร์เข้ามาในศาสนาพุทธ ในช่วงที่พุทธ ศาสนารุ่งเรือง พระอินทร์อยู่ในศาสนาพุทธในฐานะเทวดาที่เป็นสาวกของพระพุทธเจ้า และ เมื่อศาสนาพราหมณ์-ฮินดูจะกลับมารุ่งเรืองอีกครั้งก็ลดลำดับพระอินทร์ลงมาเป็นเทพชั้น รอง และยกพระตรีมูรติขึ้นเป็นใหญ่ หากแต่พระอินทร์ยังคงเป็นผู้ยิ่งใหญ่ในสวรรค์ทางศาสนา พุทธมิได้เปลี่ยนแปลงไป ไทยเรารับพระอินทร์เข้ามาพร้อมศาสนาพุทธ และนับถือพระอินทร์ ในแบบราชาสวรรค์ ดังปรากฏชัดในการตั้งชื่อเมือง ภาพสลักที่เป็นรูปสัญลักษณ์บนหน้าบัน หรือคติ และแนวความคิดในการสร้างสถาปัตยกรรม ซึ่งชุดความคิดนี้เป็นชุดแนวความคิด สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น หากแต่เมื่อกาลเวลาเปลี่ยนไป ความนิยมในเทพองค์อื่น ๆ เพิ่มมากขึ้น เช่น พระพิฆเนศ จตุคามรามเทพ พระวิษณุ เป็นต้น จึงทำให้พระอินทร์นั้นไม่ ได้ถูกกล่าวถึง จนกระทั้งคนไทยรุ่นหลังที่ไม่ได้สนในพุทธประวัติ หรือว่าประวัติศาสตร์ศิลปะ จดจำพระอินทร์ได้เพียงแค่เรื่องราวตามที่เรียนมาในระดับประถมว่า พระอินทร์ ผู้มีกายเขียว เป็นเทวดา และอาศัยอยู่ในสวรรค์เท่านี้เอง