การศึกษาเปรียบเทียบบทบาทและความหมายของภาพทิวทัศน์ในจิตรกรรม ฝาผนังช่วงสมัยอยุธยาตอนปลายถึงต้นรัตนโกสินทร์

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งศึกษาเปรียบเทียบบทบาทและความหมายของภาพทิวทัศน์ในจิตรกรรมฝาผนัง ช่วงสมัยอยุธยาตอนปลายถึงต้นรัตนโกสินทร์โดยเก็บข้อมูลจากจิตรกรรมฝาผนังของวัดต่างๆ จำนวนทั้งสิ้น 10 วัด รวม 145 ผนัง จากนั้นนำข้อมูลมาวิเคราะห์เพื่อหาลักษณะเฉพาะของ การจัดวางองค์ประกอบของพื้นที่ทิวทัศน์ รวมทั้งบทบาทและความหมายของภาพทิวทัศน์ ในจิตรกรรมฝาผนังแต่ละยุคสมัย ผลการศึกษาพบว่าลักษณะของทิวทัศน์สมัยอยุธยาตอน ปลายถึงต้นรัตนโกสินทร์แบ่งเป็น 7 ประเภทได้แก่ 1. ลักษณะเป็นตัวแทนของป่าแบบ สัญลักษณ์ที่ปรากฏในการแบ่งช่องด้วยเส้นสินเทา 2. ลักษณะมีพื้นที่ป่าเป็นส่วนบนของภาพ 3. ลักษณะเนื้อเรื่องบังคับฉากป่าทั้งผนัง 4. ลักษณะอาคารจุดเดียวมีทิวทัศน์ล้อมรอบ 5. ลักษณะอาคารเป็นสองจุดเด่นมีทิวทัศน์มาถึงส่วนล่างของผนัง 6.ลักษณะทิวทัศน์ที่กินพื้นที่ถึงส่วนกลางภาพล้อมตัวอาคารด้านบน และ 7. ลักษณะอาคารเป็นแบบสลับฟันปลาพื้นที่ทิวทัศน์กินพื้นที่มาถึงด้านล่างของผนัง ซึ่งลักษณะภาพทิวทัศน์ทั้ง 7 ลักษณะดังกล่าว ข้างต้นจะมีอิทธิพลต่อการแสดงความหมายของเรื่องราวที่เกี่ยวกับพุทธประวัติเป็นหลักนอกจากนี้แล้วพบว่า ช่างเขียนแต่ละยุคสมัยยังออกแบบภาพทิวทัศน์ที่มีลักษณะแตกต่างกันและได้รับอิทธิพลข้ามยุคสมัยและสืบเนื่องต่อกัน