พระธรรมกถึกกับการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในสังคมไทย

บทคัดย่อ

การเผยแผ่พระพุทธศาสนาเป็นหน้าที่ของชาวพุทธศาสนิกชนที่จะดำรงพระพุทธศาสนาให้มีความยั่งยืน การเผยแผ่พระพุทธศาสนานั้นมีแนวทางที่หลากหลายและมีผู้ปฏิบัติหน้าที่แตกต่างกันไปตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันเช่น พระธรรมกถึก พระวินัยธร ซึ่งมีข้อขัดแย้งกันในอดีตตั้งแต่สมัยพุทธกาล แต่อย่างไรก็ตาม พระธรรมกถึกก็ยังมีบทบาทสำคัญในการประกาศพระพุทธศาสนาและสืบทอดให้มีความมั่นคงยั่งยืนมากยิ่งขึ้นบทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพระธรรมกถึกกับการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในสังคมไทย ซึ่งพระธรรมกถึก หมายถึง ผู้กล่าวสอนธรรม ผู้แสดงธรรม นักเทศน์ จะต้องประกอบด้วยองค์ 5 ประการคือ (1) แสดงธรรมไปโดยลำดับไม่ตัดลัดให้ขาดความ (2) อ้างเหตุผลแนะนำให้ผู้ฟังเข้าใจ (3) ตั้งจิตเมตตาปรารถนาให้เป็นประโยชน์แก่ผู้ฟัง (4) ไม่แสดงธรรมเพราะเห็นแก่ลาภ (5) ไม่แสดงธรรมกระทบตนและผู้อื่น ลีลาการสอนหรือการแสดงธรรมของพระพุทธเจ้าทุกครั้งจะทรงใช้พุทธวิธีการสอนซึ่งมีรูปแบบและวิธีการแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับสภาพสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นในขณะนั้น ทรงเตรียมแผนการสอน พร้อมทั้งศึกษาสภาพแวดล้อม วิเคราะห์ผู้ฟัง มีข้อมูลไว้อย่างพร้อมมูลตั้งแต่ต้นจนจบทรงใช้รูปแบบการสอนครบทั้ง 4 ประการได้แก่ 1) สันทัสสนา คือ การอธิบายให้เห็นชัดเจนแจ่มแจ้ง 2) สมาทปนา คือ การชักจูงใจให้เห็นจริง 3) สมุตเตชนา คือ การเร้าใจให้แกล้วกล้าบังเกิดกำลังใจ 4) สัมปหังสนา คือ การชโลมใจให้แช่มชื่น ร่าเริง ส่วนพระธรรมกถึกกับการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในสังคมไทยตัวอย่างเช่น พระพรหมมังคลาจารย์ (ปัญญานันทภิกขุ) เป็นพระผู้เผยแผ่พระพุทธศาสนาในสังคมไทยโดยใช้หลักพระธรรมกถึก ท่านได้อธิบายความตามหลักของพระธรรมกถึกต่อความหมายของความดีว่า เราควรจะไหว้พระแล้วเอาความดีของพระใส่ใจไปด้วย ความดีคืออะไร คือความไม่ประมาท ท่านได้อธิบายความตามหลักของพระธรรมกถึกต่อผลของความดีว่า บุคคลที่กระทำความดีโดยหวังเอาความดีแท้ๆ นั่นไม่มีปัญหาอะไร เขาจักต้องได้ความดีตอบแทนเสมอ คนเช่นนี้แหละเป็นคนนำความสงบสุขมาสู่โลกเป็นต้น เพื่อเป็นแนวทางในการศึกษาและผู้ที่สนใจสืบต่อไป