ข้อมูลคติชนวิทยาในความเชื่อเรื่องขวัญสู่การสร้างสรรค์นาฏศิลป์ร่วมสมัยชุด "ขวัญ"

ผู้แต่ง

  • ปรียาภรณ์ พัชนี อาจารย์ประจำ สาขาวิชานาฏศิลป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
  • อัษฎาวุฒิ ศรีทน นักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา (ปริญญาเอก) หลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

คำสำคัญ:

คติชนวิทยา, ขวัญ, ร่วมสมัย, นาฏยวิเคราะห์, นาฏยประดิษฐ์

บทคัดย่อ

“ขวัญ” ความเชื่อในคติชนวิทยา และการนำเสนอแนวทางการสร้างสรรค์นาฏศิลป์ร่วมสมัยจากความเชื่อ โดยศึกษาความหมาย ความสำคัญ และพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับขวัญในวัฒนธรรมไทย จากนั้นนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เพื่อหาแนวคิดในการสร้างสรรค์ท่าทาง การเคลื่อนไหว และองค์ประกอบอื่น ๆ ของนาฏศิลป์ร่วมสมัยที่สามารถสื่อถึงความเชื่อเรื่องขวัญได้อย่างเหมาะสม ผลการวิจัยพบว่า ความเชื่อเรื่องขวัญเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญของวัฒนธรรมไทย สะท้อนถึงความผูกพันระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ และความเชื่อในพลังอำนาจที่มองไม่เห็น การศึกษาความเชื่อเรื่องขวัญทำให้เข้าใจถึงคุณค่าและความหมายของชีวิต ตลอดจนพิธีกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเรียกขวัญ การรับขวัญ และการสู่ขวัญ ซึ่งล้วนมีความหมายและคุณค่าทางจิตใจ ผู้วิจัยได้นำข้อมูลที่ได้จากการศึกษามาเป็นแนวทางในการสร้างสรรค์นาฏศิลป์ร่วมสมัยชุด “ขวัญ” โดยเน้นการสื่อสารความหมายและความรู้สึกที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อเรื่องขวัญ ผ่านการออกแบบท่าทาง การเคลื่อนไหว การเลียนแบบท่าทางของลักษณะขวัญในอิริยาบถต่าง ๆ การออกแบบเครื่องแต่งกาย การสื่อความหมายผ่านการใช้สีที่ปรากฏในพิธีกรรมเรียกขวัญ และองค์ประกอบอื่น ๆ ที่มีความเป็นสมัยใหม่ แต่ยังคงรักษาแก่นของความเชื่อเรื่องขวัญไว้ ผลงานนาฏศิลป์ชุดนี้จึงเป็นการผสมผสานระหว่างความเชื่อดั้งเดิมกับศิลปะการแสดงร่วมสมัยได้อย่างลงตัว ทั้งยังมีส่วนช่วยในการอนุรักษ์ สืบสาน และต่อยอดวัฒนธรรมไทย รวมถึงแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะร่วมสมัยเป็นมรดกทางวัฒนธรรม

เอกสารอ้างอิง

ญาวิณี รักพาณิชย์. (2563). ความเชื่อเรื่องขวัญของชาวตะวันตกและตะวันออก. วารสารมนุษยสังคมปริทัศน์คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี. 23(2). น. 7.

พีรพงศ์ เสนไสย. (2544). การวิจัยทางนาฏยศิลป์ สาขานาฏศิลป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. น. 145.

มณี พยอมยงค์. (2536). ความเชื่อของคนไทยในวัฒนธรรม. โอ.เอส.พริ้นติ้ง เฮ้าส์. น. 16-30.

วิบูลย์ ลี้สุวรรณ. (2558). ผ้าทอพื้นเมือง: มรดกวัฒนธรรมไทย. เมืองโบราณ. น.22-23.

วุฒิชัย สว่างแสง. (2563). ขวัญในความเชื่อเรื่องแถน. วารสารนานาชาติ มหาวิทยาลัยขอนแก่น สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 11(2). น. 6.

ศิราพร ณ ถลาง. (2556). “คติชนสร้างสรรค์”: บทปริทัศน์บริบททางสังคมและแนวคิดที่เกี่ยวข้อง. วารสารอักษรศาสตร์คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 42(2). น. 74.

สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2562). กลองมโหระทึก ในศาสนาผี ไม่มีวิญญาณและโลกหน้า. มติชนสุดสัปดาห์ ออนไลน์. https://www.matichon.co.th/weekly/column/article_224342.

สุพัตรา สุภาพร. (2545). สังคมวัฒนธรรมไทย. ไทยวัฒนาพาณิชย์ น. 171-189.

สุมิตร ปีติพัฒน์. (2545). ความเชื่อและพิธีกรรมของคนไทอาหมในรัฐอัสสัม ประเทศอินเดีย. [รายงานการวิจัย, สถาบันไทยคดีศึกษา, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์]. น. 156-189.

สุรเชษฐ์ คูหาเลิศ. (2566). การรักษาโรคด้วยพิธีกรรมสู่ขวัญ: ความหมาย คุณค่า และตัวตนของคนไทยภาคเหนือและอีสาน. วารสารคณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร. 20(3). น. 62.

สุรพล วิรุฬ์รักษ์. (2547). นาฏยศิลป์ปริทัศน์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. น. 89.

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

2025-09-29

ฉบับ

ประเภทบทความ

บทความวิจัย | Research Article