รักษ์วงศ์พงไพร: นาฏกรรมสร้างสรรค์จากต้นทุนทรัพยากรธรรมชาติ และศิลปวัฒนธรรมอีสาน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยสร้างสรรค์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ในการสร้างสรรค์ผลงานทางนาฏกรรมเพื่อสร้างความตระหนักรู้การอนุรักษ์และประยุกต์ใช้ทรัพยากรธรรมชาติและภูมิปัญญาวัฒนธรรมอีสาน ชุดรักษ์วงศ์พงไพร ดำเนินการด้วยวิธีวิจัยเชิงคุณภาพและวิจัยเชิงสร้างสรรค์ทางสุนทรียะ พื้นที่ดำเนินงานคืออุทยานแห่งชาติภูผาม่าน โรงเรียนภูผาม่านและชุมชนบ้านเซินเหนือ อำเภอภูผาม่าน จังหวัดขอนแก่น ผลการวิจัยพบว่าการสร้างสรรค์นาฏกรรมจากแรงบันดาลใจและการสำรวจรายชื่อพืชพันธุ์ธรรมชาติที่ปรากฏในวรรณกรรมพื้นบ้านอีสาน สร้างสรรค์และนำเสนอในรูปแบบนาฏกรรมพื้นบ้านอีสานสร้างสรรค์ที่ประกอบสร้างขึ้นใหม่ตามจินตนาการจำลองเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในป่า แบ่งเป็น 3 ช่วงการแสดง ได้แก่ 1. “ชมไพร” มุ่งสร้างความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับชื่อพันธุ์พืช 2. “ไขโรค” มุ่งสร้างความรู้เกี่ยวกับประโยชน์ของทรัพยากรธรรมชาติ และ 3. “ปกปัก” มุ่งสร้างจิตสำนึกในการรักษาทรัพยากรธรรมชาติ สาระหลักของการแสดงมุ่งเสนอประโยชน์ใช้สอยและการตระหนักรู้สงวนรักษาทรัพยากรธรรมชาติและภูมิปัญญาท้องถิ่น องค์ประกอบการแสดง ได้แก่ ผู้แสดงแบ่งออกตามโครงสร้างของละครและศิลปะหมอลำ ได้แก่ ตัวพระ ตัวนาง  ตัวเบ็ดเตล็ด ได้แก่ นางสนม ทหาร นายพราน และฤษี ดนตรีและเพลงใช้ทำนองเพลงอัตลักษณ์วัฒนธรรมหมอลำจังหวัดขอนแก่นที่เกี่ยวข้องกับป่าไม้ เช่น ทำนองกาเต้นก้อนเดินดง ทำนองเดินขอนแก่น ทำนองชมดง และประดิษฐ์เครื่องแต่งกายที่ประยุกต์ใช้วัสดุจากธรรมชาติและผ้าอัตลักษณ์ชุมชน เผยแพร่ผลงานและประเมินผลก่อนและหลังชมการแสดง และจัดกิจกรรมการถ่ายทอดองค์ความรู้ผลงานสร้างสรรค์ให้กับสถานศึกษาเพื่อใช้ประโยชน์ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศธรรมชาติและศิลปะวัฒนธรรมของอำเภอภูผาม่าน จังหวัดขอนแก่น