การพัฒนาหลักสูตรเสริมสร้างภาวะผู้นำทางวิชาการสำหรับหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ในสถานศึกษาสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
DOI:
https://doi.org/10.14456/edupsru.2019.11บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อพัฒนาหลักสูตรเสริมสร้างภาวะผู้นำทางวิชาการสำหรับหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ในสถานศึกษาสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ดำเนินการวิจัยและพัฒนา 4 ขั้นตอน ดังนี้ขั้นตอนที่ 1 การศึกษาองค์ประกอบของภาวะผู้นำทางวิชาการของหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ในสถานศึกษาสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการศึกษาเอกสารและสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 7 คน ที่ได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจงแล้วนำไปสอบถามผู้บริหารสถานศึกษาในสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จำนวน 291 คน ซึ่งได้มาโดยวิธีการสุ่มหลายขั้นตอน ขั้นตอนที่ 2 การสร้างและตรวจสอบคุณภาพของหลักสูตร เป็นการสร้างหลักสูตรและตรวจสอบความเหมาะสม ความสอดคล้องของหลักสูตรโดยผู้เชี่ยวชาญที่มาจากการเลือกแบบเจาะจง จำนวน 5 คน ขั้นตอนที่ 3 การทดลองใช้หลักสูตรโดยนำหลักสูตรไปทดลองใช้กับหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ในสถานศึกษาสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่สมัครเข้ารับการพัฒนา จำนวน 24 คน ขั้นตอนที่ 4 การประเมินผลหลักสูตร โดยประเมินความคิดเห็นที่มีต่อการใช้หลักสูตรของผู้เข้ารับการพัฒนา และติดตามการเปลี่ยนแปลงของผู้เข้ารับการพัฒนาตามหลักสูตรหลังเข้ารับการพัฒนาไปแล้ว 1 เดือน โดยการสัมภาษณ์ผู้บังคับบัญชาและเพื่อนร่วมงานของผู้เข้ารับการพัฒนาและจากรายงานผลการพัฒนาตนเองของผู้เข้ารับการพัฒนา การวิเคราะห์ข้อมูลโดยวิเคราะห์เนื้อหาและใช้สถิติค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ยเลขคณิต ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การทดสอบ t-test แบบ Dependent Samples
ผลการวิจัย พบว่า องค์ประกอบของภาวะผู้นำทางวิชาการของหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ในสถานศึกษาสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ ได้แก่ ความเป็นผู้นำ การสร้างวัฒนธรรมการเรียนรู้ การสร้างกลยุทธ์พัฒนาวิชาการ และการบริหารจัดการหลักสูตรและการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาผู้เรียน ผลการสร้างและตรวจสอบคุณภาพหลักสูตร พบว่า หลักสูตรที่สร้างขึ้นมีองค์ประกอบ ได้แก่ หลักการ จุดมุ่งหมาย โครงสร้างหลักสูตร แนวทางการจัดกิจกรรม การวัดและประเมินผล เน้นเสริมสร้างภาวะผู้นำทางวิชาการโดย ทบทวนและหาคุณค่าของตนเอง ผู้อื่นและงานที่ทำ เห็นคุณค่าเกิดความตระหนักและแรงจูงใจในการพัฒนาตนเอง ผู้อื่น และงานที่ทำโดยใช้ความรักเพื่อขับเคลื่อนไปสู่การนำไปปรับใช้ในการปฏิบัติงานจริง ผลการตรวจสอบคุณภาพโดยผู้เชี่ยวชาญ พบว่า มีความเหมาะสมอยู่ในระดับมาก และมีความสอดคล้องกันทุกประเด็น ผลการทดลองใช้หลักสูตร พบว่า ผู้เข้ารับการพัฒนามีค่าเฉลี่ยของคะแนนด้านความรู้หลังการทดลองสูงกว่าก่อนทดลองใช้หลักสูตรอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 มีผลงานตามหลักสูตรครบถ้วน และหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้มีความเป็นผู้นำในการสร้างวัฒนธรรมการเรียนรู้ การสร้างกลุยทธ์พัฒนาวิชาการ รวมทั้งการบริหารจัดการหลักสูตรและการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาผู้เรียน รวมทั้งได้สะท้อนความคิดที่จะนำความรู้ไปทบทวนปรับปรุงหลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนตนเองและเกิดแรงจูงใจเพื่อปรับเปลี่ยนและพัฒนาพฤติกรรมการสอนของตนเองและครูในกลุ่มสาระการเรียนรู้ สำหรับผลการประเมินการใช้หลักสูตร พบว่า ผู้เข้ารับการพัฒนามีความคิดเห็นว่ามีความเหมาะสมอยู่ในระดับมาก นอกจากนี้ ผู้เข้ารับการพัฒนายังนำความรู้และวิธีปฏิบัติที่ได้รับไปเสริมสร้างภาวะผู้นำทางวิชาการด้วยตนเอง นำไปใช้ในการปฏิบัติงาน ตลอดจนขยายผลและสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ในโรงเรียนด้วย และจากการติดตามการเปลี่ยนแปลงของผู้เข้ารับการพัฒนาตามหลักสูตร พบว่า หลังจากเข้ารับการพัฒนาหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้มีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมภาวะผู้นำทางวิชาการของตนเอง เช่น เป็นผู้ที่มีความกระตือรือร้น ใฝ่หาความรู้ เข้าใจและยอมรับฟังความคิดเห็นของเพื่อนร่วมงาน มีการพัฒนากระบวนการจัดการเรียนการสอนใหม่ๆ รับผิดชอบในการนิเทศติดตามงาน รวมทั้งเป็นผู้นำในการพัฒนาแผนและหลักสูตรของโรงเรียน และได้รับการยอมรับจากเพื่อนร่วมงานและผู้บริหาร
เอกสารอ้างอิง
จิติมา วรรณศรี. (2553). รายงานการวิจัยเรื่องภาวะผู้นำทางวิชาการของผู้บริหารสถานศึกษา. พิษณุโลก: คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร.
จิติมา วรรณศรี. (2557). รายงานการวิจัยเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างบทบาทของผู้บริหารกับประสิทธิผลของสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน. พิษณุโลก: คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร.
ฉันทนา จันทร์บรรจง. (2557). เทคนิคการพัฒนาองค์การสำหรับผู้บริหารสถานศึกษา. พิษณุโลก: คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร.
ชัยฤทธิ์ โพธิสุวรรณ. (2548). การศึกษาผู้ใหญ่ปรัชญาตะวันตกและการปฏิบัติ. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
ซามีซ์ แคมป์เบล สก็อต., เอลเลน. (2551). การพัฒนาภาวะผู้นำ (กมลวรรณ รามเดชะ และสุนีย์รัตน์ ลิมปนวิวิธ, ผู้แปล).กรุงเทพฯ: มิตรภาพการพิมพ์และสติวดิโอ จำกัด.
ทิศนา แขมมณีและคณะ. (2547). การวิจัยและพัฒนารูปแบบการปฏิรูปการเรียนรู้ทั้งโรงเรียน. กรุงเทพฯ: คณะครุศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
บุญเลี้ยง ทุมทอง. (2553). การพัฒนาหลักสูตร. กรุงเทพฯ: บริษัทแอคทีฟ พริ้น จำกัด.
พันโทหญิง รุ่งอรุณ วัฒยากร. (2559). ภาวะผู้นำ: กรณีศึกษาหมอชุมชนแห่งเมืองพล. (วิทยานิพนธ์ กศ.ด.): มหาวิทยาลัยนเรศวร, พิษณุโลก.
เพ็ญศรี จันทร์อินทร์. (2549). เอกสารตำรารายวิชาพฤติกรรมองค์การ. คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร.
ไพฑูรย์ สินลารัตน์. (2554). การจัดการหลักสูตรและการสอน. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ภาวัฒน์ พันธุ์แพ. (2546). ทฤษฎีผู้นำ. เชียงใหม่: ภาควิชาการจัดการ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยพายัพ.
ยงยุทธ เกษสาคร. (2551). การพัฒนาบุคคลและการฝึกอบรม. กรุงเทพฯ: วี. เจ. พริ้นติ้ง.
ยนต์ ชุ่มจิต. (2550). ความเป็นครู (พิมพ์ครั้งที่ 4). กรุงเทพฯ: โอ. เอส. พริ้นติ้ง เฮ้าส์.
รัตติกรณ์ จงวิศาล. (2556). ภาวะผู้นำ: ทฤษฎี การวิจัย และแนวทางสู่การพัฒนา. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วิชัย วงษ์ใหญ่. (2537). กระบวนการพัฒนาหลักสูตรและการเรียนการสอนภาคปฏิบัติ. กรุงเทพฯ: สุวีริยาสาส์น.
วิทิตา สุขทั่วญาติ. (2557). รูปแบบการพัฒนาภาวะผู้นำทางวิชาการในทศวรรษหน้าของผู้บริหารสถานศึกษา สังกัดสำนึกงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา. (วิทยานิพนธ์ กศ.ด.): มหาวิทยาลัยนเรศวร, พิษณุโลก.
ศักรินทร์ ชนประชา. (2557). ทฤษฎีการเรียนรู้ผู้ใหญ่: สิ่งที่ครูสอนผู้ใหญ่ต้องเรียนรู้. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิยาเขตปัตตานี, 25(3), 13-23.
สตีเฟน อาร์ โควีย์. (2548). 7 อุปนิสสัยสำหรับผู้ทรงประสิทธิผลยิ่ง (นภดล เวชสวัสดิ์, ผู้แปล). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ดีเอ็มจี.
สถาบันพัฒนาครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา. (2550). รายงานประจำปี.
สถาบันพัฒนาความก้าวหน้า. (2553). ยุทธศาสตร์การพัฒนาวิชาชีพผู้บริหารสถานศึกษาตามหลักเกณฑ์ใหม่. กรุงเทพฯ: เอส. พี. เอ็น. การพิมพ์.
สมเกียรติ พละจิตต์. (2555). ภาวะผู้นำทางวิชาการในโรงเรียนดีเด่น: การศึกษาเพื่อสร้างทฤษฎีฐานราก. (วิทยานิพนธ์ ปร.ด.): มหาวิทยาลัยราชภัฎสกลนคร, สกลนคร.
สำนักงานคณะกรรมการข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา. (2553). หลักเกณฑ์และวิธีการพัฒนาข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาก่อนแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการสถานศึกษา. วารสารข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา, 30(1), 30-32.
แอนนี. อี. โบยาทซิส แมคคี, ริชาร์ด. และ จอห์นสตัน, ฟรานซ์. (2555). คู่มือพัฒนาภาวะผู้นำ (ประณยา จองบุญวัฒนา, ผู้แปล). กรุงเทพฯ: ส.เอเซียเพรส (1989) จำกัด.
A.J. DuBrin. (1995). Leadership: research findings, practice and skills. Boston: Houghton.
Drake Thellbeert L. and William H. Roe. (1986). The Principalship. New York: Free Press.
Edward L. Deci James P. Connell and Richard M. Ryan. (1989). Self-Determination in a Work Organization. Journal of Applied Psychology., 74(4), 580-590.
Elaine K. McEwan. (2003). Seven Steps to effective instructional leadership. USA: Corwin Press.
Greenberg Jerald and Baron Robert A. (1997). Behabior in Organization (6th ed.). New York: Prentice Hall.
J.H. Clarke. (1990). Patterns of Thinking: Integrating Learning Skills in Content Teaching. Boston: Allyn and Bacon.
John W. Gardner. (1990). On Leadership. New York: The free Press.
Richard L. Daft. (1991). Leadership: Theory and Practice. New York: The Dryden Press Harcourt Brace College Publishers.
Yukl .Gary A. (1998). Leadership in Organizations. (2nd ed.). New Jersey: Prentice Hall.
