การจัดการการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมเชิงศาสนาภายในวัดของชุมชนภาคอีสานตอนล่าง

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ในการวิจัยเพื่อ 1) ศึกษาความเป็นมาของการจัดการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมเชิงศาสนาภายในวัดภาคอีสานตอนล่าง และ 2) ศึกษาสภาพปัญหาการจัดการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมเชิงศาสนาภายในวัดภาคอีสานตอนล่าง การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยทำการศึกษาจากเอกสารและทำการวิจัยภาคสนามด้วยการสำรวจ การสังเกต การสัมภาษณ์ และการสนทนากลุ่ม จำนวน 79 รูป/คน จากนั้นจึงทำการวิเคราะห์ข้อมูล และนำเสนอผลการวิจัยโดยการพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า 1. ในด้านประวัติความเป็นมาของการจัดการการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมเชิงศาสนาภายในวัดของชุมชนภาคอีสานตอนล่างทั้ง 9 แห่งในอดีตนั้น นักท่องเที่ยวทั่วไปยังไม่ทราบสถานที่ท่องเที่ยวในแต่ละวัด แต่ในปัจจุบันเป็นยุคของการสื่อสารไร้พรมแดนทำให้ประชาชนติดต่อสื่อสารกันได้ง่ายและรวดเร็วโดยผ่านสื่อต่าง ๆ อีกทั้งกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬามีนโยบายส่งเสริมและสนับสนุน ตลอดจนจัดทำคู่มือเส้นทางการท่องเที่ยว 108 เส้นทางออมบุญเที่ยวทั่วไทยให้ถึงธรรม เที่ยวไทยถิ่นธรรมะ รวมถึงมีการจัดทำคู่มือแนะนำสถานที่ปฏิบัติธรรมทั่วประเทศ และโครงการแสวงบุญ 9 วัด ทำให้เริ่มเห็นภาพของการท่องเที่ยวเชิงศาสนาชัดเจนขึ้น โดยเฉพาะกิจกรรมส่งท้ายปีเก่า พ.ศ. 2559 มีการสวดมนต์ข้ามปี ทำดีข้าม พ.ศ. เป็นต้น 2. ในด้านของสภาพปัญหาการจัดการการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมเชิงศาสนาภายในวัดภาคอีสานตอนล่าง ทั้ง 9 วัด พบว่า 1) การวางแผน ประกอบด้วย (1) ด้านบุคลากร ขาดการวางแผนเตรียมบุคลากรด้านมัคคุเทศก์ ขาดการวางแผนร่วมกันกับชุมชน (2) ด้านงบประมาณ ขาดการวางแผนงบประมาณร่วมกับชุมชนและหน่วยงานภาครัฐ (3) ด้านวัสดุอุปกรณ์ ขาดการวางแผนการเตรียมวัสดุอุปกรณ์ให้มีความพร้อมต่อการท่องเที่ยว และ (4) ด้านวิธีการ ขาดการวางแผนวิธีการทำงานที่หลากหลาย และชุมชนมีส่วนร่วม 2) การลงมือปฏิบัติ ประกอบด้วย (1) ด้านบุคลากร ขาดแคลนมัคคุเทศก์มืออาชีพ และการมอบหมายงานไม่ตรงกับความรู้ความสามารถของบุคคล (2) ด้านงบประมาณ ขาดแคลนงบประมาณในการพัฒนาและ มีจำนวนจำกัด (3) ด้านวัสดุอุปกรณ์ ขาดแคลนบุคลากรดูแลอาคารสถานที่ต่างๆ และแหล่งท่องเที่ยว และ (4) ด้านวิธีการ ขาดการทำงานแบบบูรณาการทุกภาคส่วน 3) การประเมินผล ประกอบด้วย (1) ด้านบุคลากร ขาดการประเมินผลอย่างต่อเนื่องในทุกกิจกรรม (2) ด้านงบประมาณ ขาดการประเมินผลในระยะสั้นและระยะยาวเกี่ยวกับงบประมาณค่าใช้จ่าย (3) ด้านวัสดุอุปกรณ์ ขาดการประเมินผลวัสดุอุปกรณ์ แหล่งท่องเที่ยวต่างๆ และ (4) ด้านวิธีการ ขาดการประเมินผลกิจกรรมต่างๆ และเทคโนโลยีสารสนเทศ