ภาพอนาคตเพื่อการวางแผนจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน Scenario Analysis for Sustainable Natural Resources and Environmental Planning

บทคัดย่อ

การพัฒนาอย่างยั่งยืนเป็นเป้าหมายหลักในการพัฒนาของสังคมโลกในปัจจุบัน เพื่อแก้ไขวิกฤติการณ์ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากการพัฒนาที่มุ่งเน้นเฉพาะการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ โดยใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างเข้มข้นจนเกินขีดจำกัด เพื่อเพิ่มปริมาณการผลิตสินค้าและบริการให้ตอบสนองกับความต้องการที่ฟุ่มเฟือยตามกลไกการตลาดและการพัฒนาของเทคโนโลยี ซึ่งการพัฒนาอย่างยั่งยืนจะต้องตอบสนองต่อความต้องการของคนในรุ่นต่อไปเทียบเท่ากับคนในรุ่นปัจจุบัน โดยให้ความสำคัญกับมิติของเวลาไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ามิติด้านปริมาณ และคุณภาพของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ดังนั้น ในการตัดสินใจเพื่อดำเนินการพัฒนาอย่างยั่งยืนจึงต้องมีการวางแผนอย่างรอบคอบ โดยคำนึงถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นในอนาคตด้วย ทั้งนี้ รายละเอียดของการสร้างภาพของสิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคต โดยเฉพาะในบริบทของการวางแผนจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมยังไม่มีการจัดทำเป็นเอกสารวิชาการภาษาไทยอย่างชัดเจน บทความนี้จึงทำการทบทวนเอกสารที่เกี่ยวข้องกับนิยามและลักษณะของภาพอนาคต รวมทั้งกระบวนการสร้างภาพอนาคต พร้อมตัวอย่างการประยุกต์ใช้ในกรณีศึกษาในประเด็นการพัฒนาประเทศไทย พลังงานของประเทศไทย และการพัฒนาในระดับจังหวัดของจังหวัดสมุทรสงคราม วิเคราะห์เปรียบเทียบข้อเด่นและข้อด้อยของเทคนิค พร้อมอภิปรายผล เพื่อเป็นแนวทางในการประยุกต์ใช้เทคนิคการสร้างภาพอนาคตในการตัดสินใจวางแผนจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืนต่อไป

Sustainable development is now the main goal for any development in the global society, in order to solve the environmental crises caused by the development that only aims at economic growth. Natural resources are intensively over-exploited in order to increase the number of products and services to serve the extravagant needs of the market forces and technology development. The goal of sustainable development is to respond to the needs of future generations as being equal to those of the present generation, i.e. the time dimension is as highly respected as aspects of the quality and quantity of natural resources and the environment. Hence, in any decision regarding development, careful planning that takes into account the impact on the future is needed. However, the applications of scenario analysis on natural resources and environmental planning are not well documented, especially in the Thai language. This article, therefore, gathered relevant documents regarding the definitions and characteristics of scenarios and scenario analysis. Applications of the scenarios analysis technique regarding the development of Thailand, Thailand’s energy, and the provincial development of Samut Songkhram province are presented, and the strengths and weaknesses of the technique are discussed. The findings can serve as a guideline for applying the scenario analysis technique to natural resources and environmental planning in a sustainable path.