แนวทางเสริมสร้างศักยภาพชุมชนด้านความมั่นคงทางอาหาร: กรณีศึกษาบ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาบริบทชุมชนบ้านทิพุเย (2) ศึกษาระบบการผลิตและความมั่นคงทางอาหารของชุมชน (3) วิเคราะห์แนวทางการเสริมสร้างศักยภาพความมั่นคงทางอาหารของชุมชน ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประยุกต์วิธีทางมานุษยวิทยา เก็บรวบรวมข้อมูลแบบเจาะจง 2 กลุ่ม คือ กลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโปร์ องค์กรพัฒนาที่เกี่ยวข้อง การศึกษาข้อมูลทุติยภูมิ การสัมภาษณ์เชิงลึกแบบกึ่งโครงสร้าง การจัดเวทีชุมชน การสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลแบบมีส่วนร่วม การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม ผลการวิจัยพบว่า “ทิพุเย” เป็นภาษากะเหรี่ยง หมายถึง ลำห้วยเล็ก ๆ มีต้นเต่าร้าง ขึ้นอยู่จำนวนมากในชุมชน บ้านทิพุเยมีกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโปร์อาศัยอยู่เป็นหลัก มีวิถีชีวิตเป็นสังคมเกษตรกรรมและหาของป่า ยึดกฎเกณฑ์ความสัมพันธ์ระบบเครือญาติ ชุมชนมีแนวคิดต่อความมั่นคงทางอาหาร คือ  ความพร้อมในฐานทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ สามารถหากินได้ตลอดปีและตามฤดูกาล ระบบการผลิตในชุมชนแบบยังชีพ ดำรงชีวิตจากการพึ่งพาอาศัยฐานทรัพยากรท้องถิ่นด้วยการปรับใช้ภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สอดคล้องกับแนวคิดเกษตรกรรมแบบยั่งยืนหรือเกษตรกรรมทางเลือก ที่ชุมชนสืบทอดมาอย่างยาวนานเป็นการสร้างความยืดหยุ่น ให้สามารถปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงของยุคสมัย  ยึดกฎเกณฑ์ที่สัมพันธ์ระหว่างพิธีกรรม ความเชื่อกับระบบเกษตรการทำข้าวไร่ แนวทางในการเสริมสร้างศักยภาพความมั่นคงทางอาหารของชุมชน คือ (1) การเสริมสร้างศักยภาพชุมชนในการจัดการแหล่งอาหารตามธรรมชาติ การผลิตพืชอาหารหลักที่มีความปลอดภัย เพียงพอ และหลากหลาย และ (2) การเสริมสร้างศักยภาพด้านทุนบุคคลในชุมชน ให้มีการเฝ้าระวังความมั่นคงทางอาหารของชุมชนตลอดจนการสร้างการเรียนรู้เรื่องความมั่นคงทางอาหารให้กับคนอื่น ๆ ในชุมชน