การบูรณาการหลักธรรมทางพุทธศาสนากับภูมิปัญญาล้านนาเพื่อการแก้ไขปัญหาไฟป่าและวิกฤตหมอกควันในจังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาหลักธรรมทางพุทธศาสนาร่วมกับภูมิปัญญาล้านนาในฐานะกรอบแนวคิดในการแก้ไขปัญหาไฟป่าและวิกฤตหมอกควันในจังหวัดเชียงใหม่
2) วิเคราะห์การบูรณาการหลักธรรมทางพุทธศาสนากับภูมิปัญญาล้านนาเพื่อลดการเผาป่าและวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร
และ 3) สร้างรูปแบบความร่วมมือแบบพหุภาคีในการแก้ไขปัญหาไฟป่าและวิกฤตหมอกควันในระดับพื้นที่ การวิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยประยุกต์ใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ผู้ให้ข้อมูลสำคัญประกอบด้วยหัวหน้าโครงการย่อยและคณะทำงานจากพื้นที่ศึกษา เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ การศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก และการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการวิเคราะห์เชิงพรรณนาและการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า 1) หลักธรรมทางพุทธศาสนา ได้แก่ ศีล 5 อปริหานิยธรรม 7 และกัลยาณมิตรธรรม 7 สามารถใช้เป็นกลไกทางศีลธรรมในการควบคุมพฤติกรรม ยับยั้งการกระทำที่ก่อให้เกิดความเสียหายต่อทรัพยากรธรรมชาติ และเสริมสร้างความสามัคคีของชุมชนในการป้องกันและจัดการปัญหาไฟป่า 2) การบูรณาการหลักธรรมทางพุทธศาสนากับภูมิปัญญาล้านนา เช่น กฎจารีต ประเพณี ความเชื่อท้องถิ่น และแนวคิดป่าเปียก ช่วยลดการเผาป่าและวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร โดยส่งเสริมการอยู่ร่วมกันระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติบนฐานความไม่เบียดเบียน และ 3) รูปแบบความร่วมมือแบบพหุภาคีที่มีพระสงฆ์และวัดเป็นศูนย์กลาง สามารถเชื่อมโยงภาคประชาชน หน่วยงานภาครัฐ และองค์กรที่เกี่ยวข้องให้ทำงานร่วมกันอย่างต่อเนื่อง ผ่านกิจกรรมเชิงพื้นที่ที่เปิดโอกาสให้ทุกช่วงวัยมีส่วนร่วม ส่วนองค์ความรู้จากการวิจัยสะท้อนให้เห็นว่า การบูรณาการหลักธรรมทางพุทธศาสนากับภูมิปัญญาล้านนาไม่เพียงเป็นแนวคิดเชิงคุณค่า หากแต่สามารถพัฒนาเป็นรูปแบบการจัดการปัญหาไฟป่าและวิกฤตหมอกควันในระดับชุมชนได้อย่างเป็นรูปธรรมและยั่งยืน