อภิธัมมาสำนวนล้านนา : การปริวรรต ตรวจชำระและการศึกษาวิเคราะห์

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อปริวรรตและตรวจชำระคัมภีร์อภิธัมมาสำนวนล้านนา 2) เพื่อเรียบเรียงคัมภีร์อภิธัมมาสำนวนล้านนาให้เป็นภาษาไทย 3) เพื่อวิเคราะห์คัมภีร์อภิธัมมาสำนวนล้านนา  ในการวิจัยครั้งนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ประกอบด้วยการศึกษาภาคเอกสาร (Documentary Research)

ผลการวิจัยพบว่า 1) คัมภีร์อภิธัมมาสำนวนล้านนา จาจึกโดยคันธิยารัสสะภิกขุ วัดสูงเม่น เมื่อจุลศักราช 1228 มีจำนวน 7 ผูก 403 หน้าลาน เป็นวรรณกรรมทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญยิ่งอีกฉบับหนึ่งของล้านนา ที่มีอายุถึง 154 ปี เขียนเพื่ออธิบายคัมภีร์อภิธรรม 7 คัมภีร์ มีวิธีการเขียนเป็นทั้งแบบนิสสัยและโวหาร แบบนิสสัยมีการยกคำที่เป็นบาลีมาเป็นตัวแม่บท แล้วจึงแปลความหมายเป็นสำนวนโวหาร บางแห่งมีการอธิบายความเพิ่มเติมโดยยกบาลีมาเพียงบทเดียว การปริวรรต ได้ทำการปริวรรตตามตัวอักษรล้านนาที่ปรากฏ การชำระได้ชำระภาษาบาลีที่มีการเขียนผิดให้ถูกต้องตามหลักไวยากรณ์ปัจจุบัน 2) การเรียบเรียงคัมภีร์อภิธัมมาสำนวนล้านนาที่ผ่านการตรวจชำระให้เป็นภาษาไทยปัจจุบัน ผู้วิจัยได้ทำการถอดความแปลความหมายของคำที่เป็นภาษาล้านนาให้เป็นภาษาไทยเพื่อให้ผู้ศึกษาหรืออ่านเข้าใจมากยิ่งขึ้น 3) คัมภีร์นี้ได้วางโครงสร้างหลักเหมือนกับอภิธรรมปิฏก ทั้งการจัดเนื้อหาไปตามลำดับอภิธรรม 7 คัมภีร์ ขยายความตามกรอบอรรถกถา ฎีกาและอนุฎีกา แต่ข้อแตกต่างอยู่การอธิบายสภาวธรรมเป็นภาษาล้านนา เนื้อหาหลักธรรมในคัมภีร์อภิธัมมาสำนวนล้านนา แบ่งออกเป็น 7 หมวด กล่าวถึงปรมัตถธรรม 4 คือ จิต เจตสิก รูป และนิพพาน ซึ่งจำแนกจิตออกโดย ประเภทต่างๆ เช่น กุศล อกุศล ภูมิ เหตุ เพื่อให้กุลบุตรสามารถเรียนรู้พระอภิธรรมปิฎกได้ง่ายขึ้น