วิเคราะห์คติจักรวาลงานพุทธสถาปัตยกรรมวัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร

บทคัดย่อ

ถาปัตยกรรมล้านนา 2) เพื่อศึกษาพุทธสถาปัตยกรรมวัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร 3) เพื่อวิเคราะห์คติจักรวาลในงานพุทธสถาปัตยกรรมวัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร เป็นงานวิจัยเป็นเชิงคุณภาพประกอบด้วยการศึกษาทางเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า 1) ศิลปินล้านนาได้นำแนวความคิดเรื่องพุทธจักรวาลวิทยามาใช้ในงานศิลป์ ศิลปินได้ถ่ายทอดเรื่องพุทธจักรวาลวิทยาออกมาในงานศิลปะเชิงรูปธรรม พุทธจักรวาลวิทยา ประกอบด้วยภูเขาสุเมรุเป็นศูนย์กลางของจักรวาล ศิลปินได้นำแนวความคิดนี้ไปสู่การวางผังวัด เช่น การสร้างเจดีย์แทนความหมายของภูเขาสุเมรุ ซึ่งเป็นศูนย์กลางจักรวาลอยู่ภายในวัด 2) พุทธสถาปัตกรรมภายในวัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร แบ่งออกเป็นสองชั้นมีกำแพงแก้วล้อมเขตพุทธาวาสชั้นใน และมีกำแพงชั้นนอกล้อมเขตของวัดไว้ทั้งหมด มี “จตุรวิหารทิศ” ทั้งสี่ล้อมรอบองค์ พระธาตุหริภุญชัย พระวิหารหลวงตั้งอยู่ทางทิศตะวันออก วิหารพระละโว้ตั้งอยู่ด้านทิศเหนือ วิหารพระทันใจตั้งอยู่ด้านทิศตะวันตก วิหารพระพุทธตั้งอยู่ด้านทิศใต้ และเขาพระสุเมรุจำลอง ทั้งหมดนี้ตั้งอยู่ภายในกำแพงแก้ว จึงเป็นจุดเริ่มต้นจึงถือว่าเป็นการจัดวางผังตามคติจักรวาลวิทยาตามพระพุทธศาสนา 3) การแทนสัญลักษณ์ทางจักรวาลวิทยาภายในวัด ด้านหน้าเมื่อเดินเข้าวัดจะต้องผ่านซุ้มประตูโขง ซึ่งจำลองมาจากป่าหิมพานต์ มีสิงห์อยู่คู่หนึ่งอยู่ทางเข้าประตูก่อนเข้าไปยังเขาพระสุเมรุและยังมีทวีปทั้ง 4 คือ ชมพูทวีป อมรโคยานทวีป ปุพพวิเทหะทวีป และ อุตรกุรุทวีป