สัญลักษณ์ไทยพวน : การศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มวัฒนธรรมไทยพวนในเขตพื้นที่ภาคกลางของประเทศไทยเพื่อแนวทางในการออกแบบ

บทคัดย่อ

         สัญลักษณ์ไทยพวน : การศึกษาอัตลักษณ์กลุ่มวัฒนธรรมไทยพวนในเขตพื้นที่ภาคกลางของประเทศไทยเพื่อแนวทางในการออกแบบมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาข้อมูลอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม (Cultural identity) และวิเคราะห์การใช้องค์ประกอบทางศิลปะ (Elements of Visual Arts) จากอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม (Cultural identity) ของกลุ่มวัฒนธรรมไทยพวนในเขตพื้นที่ภาคกลางของประเทศไทย
        จากการศึกษากลุ่มตัวอย่างสัญลักษณ์(Symbols) ขององค์กรที่ดำเนินงานโดยกลุ่มวัฒนธรรมไทยพวนจำนวน 19 ชิ้น และวิเคราะห์ผ่านภูมิปัญญาท้องถิ่น 8 ประการได้แก่ 1)อาหาร 2)การแต่งกาย 3)ที่อยู่อาศัย 4)ประเพณี 5)ภาษา วรรณกรรมพื้นบ้าน และประวัติศาสตร์บอกเล่า 6)อาชีพ 7)ความเชื่อและพิธีกรรม 8)ศิลปะพื้นถิ่น ผลการศึกษาพบว่า การสื่อสารภูมิปัญญาท้องถิ่นของกลุ่มวัฒนธรรมไทยพวนในรูปแบบสัญลักษณ์ มีการใช้องค์ประกอบทางศิลปะได้แก่ เส้น รูปร่าง รูปทรง สี ลวดลาย นิยมใช้เรื่องราวจากภูมิปัญญาท้องถิ่นประเภทการแต่งกาย และอาชีพมาออกแบบสัญลักษณ์มากที่สุด
        ในขณะที่มีการใช้รูปลักษณะธรรมชาติ (Organic Form) โดยนำเอาสิ่งที่เกิดขึ้นในสภาพแวดล้อม มาลดทอนส่วนประกอบต่างๆด้วยการใช้องค์ประกอบทางศิลปะประเภท รูปร่าง รูปทรง เพื่อระบุถึงวัตถุหรือกิจกรรมที่เกิดขึ้น โดยมีรูปร่างของมนุษย์ เพศหญิงและเพศชายปรากฏในสัญลักษณ์มากที่สุด โครงสร้างรอบนอกของสัญลักษณ์เป็นรูปวงกลมเป็นส่วนใหญ่ ทำให้องค์ประกอบที่เกิดขึ้นในสัญลักษณ์รวมกันเป็นจุดเนื้อหา สร้างการจดจำจากการใช้สี ที่เป็นตัวแทนของสิ่งนั้น สามารถเชื่อมความทรงจำจากประสบการณ์ของมนุษย์ การใช้สีในหนึ่งสัญลักษณ์มีจำนวนตั้งแต่ 1-6 สี¬ และมีการนำสัญลักษณ์(Symbols) มาเป็นส่วนหนึ่งของอัตลักษณ์องค์กร(Corporate Identity) ดังนี้ 1)ชื่อ(Name) ปรากฏลักษณะของชื่อ ที่ประกอบด้วยข้อความซึ่งสามารถบ่งบอกถึงกลุ่มวัฒนธรรมไทยพวน จากองค์ประกอบต่างๆ ได้แก่ (1.1) ชื่อขององค์กร ที่มีการระบุคำ “ไทยพวน” เป็นส่วนหนึ่งของชื่อ (1.2)ถิ่นฐาน สถานที่ตั้ง การระบุสถานที่ตั้งเป็นส่วนหนึ่งของชื่อ (1.3) กิจกรรมขององค์กร การระบุกิจกรรมขององค์กรเป็นส่วนหนึ่งของชื่อ (1.4)ภาษาถิ่น การใช้ภาษาถิ่นเป็นชื่อ (1.5)ประเพณี การใช้ชื่อของประเพณี ระบุเป็นชื่อ 2)เครื่องหมาย (Marks) ปรากฏลักษณะเครื่องหมายที่ประกอบด้วยองค์ประกอบของรูปร่างรูปทรงและตัวอักษร ได้แก่(2.1) การใช้ตัวอักษรประกอบเป็นคำ หรือ    ตัวย่อ (2.2) การผสมผสานระหว่างรูปร่างรูปทรงและตัวอักษร แบ่งออกเป็น การใช้รูปร่างรูปทรง โดยการจำลองรูปธรรมที่ปรากฏให้เห็นในท้องถิ่น ลดทอนองค์ประกอบเพื่อเป็นตัวแทนในการสื่อสารเรื่องราวด้วย รูปร่าง รูปทรงของสิ่งนั้น ได้แก่ รูปร่างรูปทรงของมนุษย์ที่บ่งบอกถึงเพศ รูปร่างของเครื่องแต่งกายที่บ่งบอกถึงอาชีพในท้องถิ่น รูปร่างที่มาจากศิลปะในท้องถิ่น รูปร่างที่บ่งบอกถึงวัตถุดิบ อาหารในท้องถิ่น รูปร่างที่มาจากสถานที่ในท้องถิ่น และรูปร่างที่บ่งบอกถึงกิจกรรมในท้องถิ่น ประกอบกับตัวอักษรที่ระบุชื่อขององค์กร 3)ตัวอักษร (Typography) ปรากฏรูปแบบของตัวอักษรภาษาไทย ได้แก่(3.1) ตัวอักษรที่ถูกออกแบบรูปร่างให้คล้ายคลึงกับตัวอักษรธรรมในภาษาพวน (3.2) ตัวอักษรที่ถูกออกแบบรูปร่างโดยใช้ต้นแบบมาจากสภาพแวดล้อมของพื้นที่ตั้ง (3.3) ตัวอักษรที่ถูกออกแบบรูปร่างโดยใช้ต้นแบบมาจากกิจกรรม (3.4) ตัวอักษรแบบมีหัวและไม่มีหัวในรูปแบบทั่วไป                  4) สีอัตลักษณ์ (Color Signature) ปรากฏการใช้สีในสัญลักษณ์ตั้งแต่ หนึ่งสีขึ้นไป และมีรูปแบบของสีอัตลักษณ์ ได้แก่
(4.1)สีอัตลักษณ์จากสีต้นแบบของวัตถุ สภาพแวดล้อม หรือกิจกรรมประเพณี(4.2) สีอัตลักษณ์จากสีที่ถูกกำหนดขึ้นใหม่ให้เป็นสีสัญลักษณ์ขององค์กร 5)ข้อความประกอบ (Tag Line) ปรากฏการใช้ข้อความประกอบเพื่อแสดงถิ่นฐานขององค์กร 6)รูปแบบเพื่อสร้างอัตลักษณ์ (Signatured Pattern) มีการปรับใช้เพื่อการสื่อสารในรูปแบบต่างๆ ซึ่งโดยส่วนใหญ่ยังไม่สามารถสร้างอัตลักษณ์ร่วมได้ เป็นเพียงการใช้สัญลักษณ์นั้นซ้ำลงไปในบรรจุภัณฑ์ ป้ายประชาสัมพันธ์เท่านั้น