รูปแบบนิเวศพิพิธภัณฑ์เพื่อการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพโดยชุมชนมุสลิม กรณีศึกษา ชุมชนบ้านยายม่อม อำเภอแหลมงอบ จังหวัดตราด

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ ได้แก่ ประการแรก เพื่อศึกษากระบวนการขับเคลื่อนนิเวศพิพิธภัณฑ์ในชุมชนบ้านยายม่อม ประการที่สอง เพื่อค้นหาศักยภาพชุมชนในการนำทุนนิเวศมาต่อยอดเป็นกิจกรรมและผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ และประการสุดท้ายเพื่อสังเคราะห์ประสบการณ์ของนิเวศพิพิธภัณฑ์บ้านยายม่อม และพัฒนาเป็นตัวแบบนิเวศพิพิธภัณฑ์เพื่อการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพโดยชุมชนมุสลิม เพื่อที่จะตอบเป้าประสงค์ทั้งสามประการ งานชิ้นนี้อาศัยระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ 3 วิธี ได้แก่ การสังเกตแบบมีส่วนร่วม การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก และการสนทนากลุ่ม  

                ผลการวิจัยหลักมีดังต่อไปนี้ ประการแรก ตัวแสดงหลักในการขับเคลื่อนนิเวศพิพิธภัณฑ์คือกลุ่มสตรีและเยาวชน กลุ่มคนเหล่านี้ได้อาศัยทรัพยากรสำคัญในชุมชน ทั้งทุนนิเวศสิ่งแวดล้อม นิเวศสังคม และนิเวศวัฒนธรรมที่มาต่อยอดเป็นกิจกรรมและผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพที่สอดคล้องกับหลักการปฏิบัติแบบอิสลาม ประการที่สอง นิเวศพิพิธภัณฑ์เอื้อต่อการพัฒนาศักยภาพของชุมชนในการต่อยอดใช้ประโยชน์และอนุรักษ์ทรัพยากรทางนิเวศของชุมชน และการแก้ปัญหาต่างๆของชุมชน อาทิ ปัญหาการเสื่อมลงของทรัพยากรนิเวศ และความยากลำบากทางเศรษฐกิจ ในระยะยาว นิเวศพิพิธภัณฑ์มีศักยภาพที่จะเกื้อหนุนให้เกิดการเพิ่มบทบาทของสตรีและเยาวชนอีกด้วย ประการที่สาม นิเวศพิพิธภัณฑ์ชุมชนบ้านยายม่อมมีคุณลักษณะสำคัญบางประการที่แตกต่างจากตัวแบบนิเวศพิพิธภัณฑ์ในที่อื่น ๆ โดยแทนที่จะมุ่งเน้นเป้าประสงค์ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรเชิงนิเวศ หรือการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรในเชิงเศรษฐกิจ ชุมชนยายม่อมได้เลือกใช้การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพเพื่อเป็นแนวทางในการแสวงหาสมดุลระหว่างวัตถุประสงค์ทั้งสองด้าน กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ ชุมชนได้ประยุกต์ใช้แนวคิดนิเวศพิพิธภัณฑ์ให้เหมาะสมกับลักษณะความท้าทายเฉพาะที่ชุมชนเผชิญอยู่ ซึ่งเป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงความยืดหยุ่นในการใช้นิเวศพิพิธภัณฑ์เพื่อตอบสนองต่อความท้าทายเชิงนิเวศในลักษณะต่างๆภายใต้บริบททางสังคมศาสนาที่แตกต่าง