การพัฒนาระบบและกลไกการดำรงอยู่ของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ท่ามกลางกระแสโลกาภิวัตน์

บทคัดย่อ

           การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์คือ 1) เพื่อศึกษาปรากฏการณ์การดำรงอยู่ของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน  2) เพื่อศึกษาพัฒนาการของภูมิปัญญาการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ทั้งในด้านการออกแบบ  กระบวนการผลิต กระบวนการเผา ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน 3) เพื่อศึกษาแนวคิดของช่างปั้นพื้นบ้าน ช่างก่อเตา  ปราชญ์ชาวบ้าน นักวิชาการ ศิลปิน ที่มีต่ออิทธิพลของระบบทุนนิยมกับการเปลี่ยนแปลงภูมิปัญญาเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน  และ 4) เพื่อค้นหาแนวคิด ทฤษฎี ที่สามารถพัฒนาระบบและกลไกการดำรงอยู่ของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนท่ามกลางกระแสโลกาภิวัตน์ โดยใช้เครื่องมือเป็นแบบสัมภาษณ์แบบเจาะลึก การสนทนากลุ่ม และการสังเกตแบบมีส่วนร่วม กับกลุ่มประชากรคือ ปราชญ์ชาวบ้าน ช่างปั้น ช่างก่อเตา ศิลปิน นักวิชาการ ผู้ประกอบการ ลูกจ้าง ในชุมชนด่านเกวียน

          ผลการศึกษาพบว่า 1) เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนดำรงอยู่ได้ เพราะปัจเจกบุคคลและชุมชนร่วมกันเลือกเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ให้เป็นศูนย์กลางขับเคลื่อนเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และศิลปวัฒนธรรมในชุมชนด่านเกวียน 2) พัฒนาการของภูมิปัญญาการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ทั้งทางด้านการออกแบบ กระบวนการผลิต และกระบวนการเผา ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ถูกขับเคลื่อน เปลี่ยนแปลง ด้วยอิทธิพลและปัจจัยสำคัญคือ อิทธิพลจากปัจจัยภายนอก และกลุ่มคนตุลา 3) ระบบทุนนิยมเข้ามาเปลี่ยนแปลงชุมชนด่านเกวียนให้กลายเป็นชุมชนเชิงพาณิชย์ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจึงถูกเปลี่ยนตำแหน่งแห่งที่จากเครื่องมือเพื่อการดำรงชีวิต กลายเป็นเครื่องมือที่มีบทบาทหน้าที่เชิงพาณิชย์ ที่สร้างเพื่อมุ่งแสวงหาแต่ผลกำไร ระบบทุนนิยมจึงเป็นปัจจัยสำคัญในการผลักดันให้ชุมชนเลือกละทิ้งเครื่องปั้นดินเผารูปแบบดั้งเดิม 4) แนวคิดการเสริมคุณค่าให้กับปัจเจกบุคคล แนวคิดเสริมคุณค่าทางประวัติศาสตร์ และแนวคิดการสร้างแหล่งเรียนรู้ที่มีชีวิต จะช่วยขับเคลื่อนระบบและกลไกการดำรงอยู่ของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนให้ยั่งยืนต่อไปได้ในอนาคต