ดุริยวรรณกรรมเพลงตับเรื่องอิเหนาจากต้นฉบับแผ่นเสียงเก่าของวังบ้านหม้อ พ.ศ. 2450

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ใช้หลักการศึกษาทางดุริยวรรณกรรม ทำการศึกษาเพลงตับเรื่องอิเหนา ตอนระตูหมันหยาได้รับสาส์นท้าวกุเรปันจนถึงอิเหนาจากนางจินตะหรา ขับร้องโดยหม่อมคร้าม แม่แป้น และแม่แจ๋ว บันทึกเสียง
เมื่อปี พ.ศ. 2450 ในรูปแบบแผ่นเสียงตรา Odeon มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติและผลงานทางดนตรีของ
วังบ้านหม้อ ศึกษาลักษณะทางดนตรีของเพลงตับเรื่องอิเหนา และศึกษาบริบททางสังคมวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้อง

            ผลการวิจัยพบว่าวังบ้านหม้อมีหน้าที่ราชการหลายด้าน ทั้งงานกรมม้า กรมช้าง กระทรวงโยธา ฯลฯ
และที่เด่นมากคือกรมมหรสพ เจริญด้านการดนตรีและละครสูงสุดในสมัยรัชกาลที่ 5  มีศิลปินสำคัญ อาทิ
หลวงเสนาะดุริยางค์ (ทองดี) พระประดิษฐไพเราะ (ตาด) ขุนเสนาะดุริยางค์ (แช่ม) หม่อมเจริญ หม่อมมาลัย ฯลฯ
วังนี้ยังเป็นแหล่งกำเนิดปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ มีหน้าที่จัดแสดงคอนเสิร์ตขนาดใหญ่รับแขกเมือง และเป็นสถานที่บันทึกแผ่นเสียงไว้เป็นจำนวนมาก

            ด้านลักษณะทางดนตรี พบว่าใช้บทร้องฉบับพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 2 ใช้วงปี่พาทย์ไม้แข็งบรรเลงรับ
มีบทเพลง 23 เพลง บทเจรจา 2 บท บางเพลงมีการใช้ซ้ำ รวมแล้วจัดลำดับการบรรเลงไว้ 34 ลำดับ เลือกใช้เพลงละครในและหน้าพาทย์เป็นหลัก เช่น ช้าปี่ใน โอ้ปี่ใน โอ้ร่าย ลงสรงมอญ และเพลงสองชั้นอื่น ๆ โดยมากใช้บันไดเสียงซอลและเป็นเพลงสำเนียงไทยด้านบริบททางสังคมวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้อง พบว่ามีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับบริบททางการเมืองการปกครอง วิถีชีวิต ค่านิยม เศรษฐกิจ ตลอดจนสังคมและวัฒนธรรมการดนตรี