เมียะหร็อบทรงไทยของมัสยิดต้นสน: อัตลักษณ์ของมุสลิมในศิลปะไทย

บทคัดย่อ

มัสยิดต้นสนเป็นมัสยิดเก่าแก่ที่สุดในกรุงเทพมหานคร บรรพบุรุษของมุสลิมมัสยิดต้นสน หลายท่านเป็นขุนนางรับใช้เบื้องพระยุคลบาทมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ประจักษ์พยานความเก่า แก่และความใกล้ชิดกับราชสำนักของชุมชนแห่งนี้คือ “เมียะหร็อบทรงไทยของมัสยิดต้นสน” ซึ่งเป็นงานศิลปะไทยประเพณีสมัยอยุธยาตอนปลาย เป็นศาสนศิลป์ของชาวมุสลิมที่มีลักษณะ เหมือนงานพุทธศิลป์หรืองานศิลปะในราชสำนัก ประเด็นศึกษาที่น่าสนใจของเมียะหร็อบหลังนี้ คือการถ่ายทอดอัตลักษณ์ของมุสลิมด้วยศิลปะไทยประเพณีได้อย่างน่าสนใจ อันได้แก่การเชิดชูศาสนา อิสลามด้วยการสร้างเมียะหร็อบอย่างศิลปะไทยประเพณีที่มุสลิมมัสยิดต้นสน มองว่าเป็นรูปแบบ ที่สูงส่งเหมาะสำหรับรับใช้พระศาสนา การประดับรูปดาวกับพระจันทร์เสี้ยวไว้บนยอดลายก้านขด ที่หน้าบัน บอกเล่าความสำคัญของมัสยิดอัลฮะรอมและการประกอบพิธีฮัจญ์บนแผ่นช่องเมียะหร็อบ ด้วยภาพสถานที่ต่างๆ ที่แสดงออกอย่างศิลปะไทย ได้แก่เนินเขาเราะฮ์มะฮ์บนฐานสิงห์ ล้อมรอบด้วย ลายดอกไม้ร่วงแบบจิตรกรรมไทยประเพณี ลายตีนกาและใบโหระพาซึ่งมีสัณฐานคล้ายลายน่องสิงห์ การไม่ยกพื้นของเมียะหร็อบให้สูงเหมือนธรรมาสน์ของพระสงฆ์ แสดงถึงความเท่าเทียมระหว่าง อิหม่ามกับผู้ละหมาดคนอื่นๆ การไม่ปรากฏรูปสิ่งมีชีวิตตามข้อกำหนดของศาสนาอิสลาม ตลอดจน การหยิบยืมตำนานในท้องถิ่นของไทยมาอธิบายที่มาของเมียะหร็อบ ทั้งนี้มุสลิมมัสยิดต้นสนมิได้มองว่า การสร้างเมียะหร็อบด้วยรูปแบบศิลปะไทยประเพณีนั้นทำให้เมียะหร็อบเหมือนงานพุทธศิลป์ หากแต่มองว่าศิลปะไทยประเพณีเป็นรูปแบบที่ดีที่สุดสำหรับรับใช้พระศาสนา รูปแบบไม่สำคัญ เท่ากับความศรัทธาที่มีต่อพระผู้เป็นเจ้า