สงครามแผนที่ผ่านชั้นเรียนของแหม่มแอนนา

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้กล่าวถึงการเมืองของการทำแผนที่ผ่านเรื่องราวของแอนนา ลีโอโนเวนส์ในราช สำนักสยามที่ถูกตีพิมพ์ตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 มาจนถึงช่วงเวลาที่เรื่องราวดังกล่าวเข้าสู่โลก ภาพยนตร์ โดยเฉพาะในละครเพลงและภาพยนตร์เพลงเรื่อง The King and I ของริชาร์ด ร็อดเจอร์สและออสการ์ แฮมเมอร์สไตน์ โดยในฉากแผนที่ได้เสนอว่าการทำความรู้ภูมิศาสตร์ ให้เป็นเหตุเป็นผลแบบตะวันตกนั้น ได้นำมาซึ่งการยอมรับระเบียบโลกแบบตะวันตกและการ เข้าสู่สมัยใหม่ของสยามในทุกด้าน ฉากดังกล่าวแฝงไว้ซึ่งการเมืองของการโต้แย้งเรื่องการใช้ เส้นโครงแผนที่แบบต่าง ๆ ที่มีต่อเนื่องตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 มาถึงยุคสงครามเย็น อีกทั้งชี้ให้ เห็นถึงความไม่คงเส้นคงวาของความรู้เรื่องภูมิศาสตร์แบบตะวันตก จากข้อเขียนของแอนนา ลีโอโนเวนส์ สืบเนื่องมาถึงภาพยนตร์ฮอลลีวูดถูกนำามาศึกษาเพื่อ ทำาความเข้าใจสหรัฐฯ และการเมืองในประเทศไทยมาโดยตลอด ทั้งในบริบทศตวรรษที่ 19 อัน เป็นช่วงเวลาที่ข้อเขียนของแอนนาได้รับการเผยแพร่ มาถึงช่วงสงครามเย็นที่เรื่องราวดังกล่าว เข้าสู่โลกสื่อบันเทิงสมัยใหม่ โดยเฉพาะภาพยนตร์เรื่อง The King and I (1956) ที่ทำารายได้ สูงสุดเป็นอันดับ 5 ของปีในสหรัฐฯและได้รับรางวัลสำาคัญหลายรางวัล ภาพยนตร์เรื่องนี้มาถึง ประเทศไทยทดลองฉายที่โรงภาพยนตร์เฉลิมเขตร์และผ่านการพิจารณาจากแผนกพิจารณา ภาพยนตร์ กองทะเบียนกรมตำารวจเมื่อเดือนตุลาคม 2499 แต่ด้วยสถานการณ์ทางการเมือง ขณะนั้น จอมพล ป. พิบูลสงครามออกคำาสั่งห้ามฉาย ฉากแผนที่เป็นหนึ่งในฉากที่ได้รับการ จดจำามากที่สุดและเป็นที่มาของเพลงยอดนิยม “Getting to know you” มีงานศึกษาจำานวน หนึ่งที่ให้ความสำาคัญกับฉากดังกล่าวว่าสะท้อนการเมืองทางวัฒนธรรมช่วงสงครามเย็น หากแต่ ตัวแผนที่ที่ปรากฏในภาพยนตร์ปี 1956 และละครเพลงปี 1951 ยังไม่ถูกนำามาอภิปรายในเชิง ลึก ภาพยนตร์ฮอลลีวูดหลายเรื่องที่มีฉากแผนที่โลกอยู่ในฉากสำาคัญ เช่น ภาพห้องบัญชาการ สงครามใน Dr. Strangelove(1964) จนถึง WarGames(1983) ผู้สร้างและผู้ออกแบบให้ความ สำาคัญกับการค้นคว้าเพื่อเลือกใช้และออกแบบแผนที่อย่างสูง เพื่อแสดงถึงภูมิศาสตร์การเมือง โลกให้กับผู้ชม ภาพยนตร์ The King and I เป็นอีกเรื่องที่มีแผนที่เป็นวัตถุที่มีนัยสำคัญ