พันทิปดอทคอมกับการกำกับดูแลกันเองในชุมชนออนไลน์: กรณีศึกษา การเปิดโปงหน้าม้า

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ได้จากการวิเคราะห์ปรากฏการณ์กระทู้หน้าม้าในเว็บไซต์พันทิปดอทคอม โดยเลือกศึกษาลักษณะเด่นของกระทู้หน้าม้า และกระบวนการตรวจสอบและเปิดโปงหน้าม้าซึ่งเกิดขึ้นในชุมชนออนไลน์พันทิป ตลอดจนศึกษาลักษณะการใช้งานเครื่องมือต่าง ๆ ของเว็บไซต์พในการกำกับดูแลกันเอง ในการศึกษาใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหาจากกรณีตัวอย่าง 5 กรณีระหว่าง พ.ศ. 2556–2559 อันได้แก่ 1. ร้านอาหารมานีมีหม้อ 2. เครื่องสำอางสมูทโตะ 3. ละครโทรทัศน์ 7 วันจองเวร 4. ห้างสรรพสินค้าโฮมโปร และ 5. ร้านอาหารเดอะ ฮังกรี วูล์ฟ

ผลการศึกษาพบว่า กระทู้หน้าม้ามีลักษณะเด่นในสี่ด้านคือ 1. โครงเรื่อง 2. แก่นเรื่อง 3. ตัวละคร และ 4. การใช้องค์ประกอบของการแพร่เชื้อ (contagious) ส่วนกระบวนการตรวจสอบและการเปิดโปงหน้าม้านั้นมีสามวิธี ได้แก่  1. การวิเคราะห์ความสมจริงและความสอดคล้องของคำบรรยายกับภาพประกอบ 2. การนำข้อมูลนอกกระทู้ซึ่งอยู่ในพันทิปและเว็บไซต์อื่นมาเชื่อมโยง และ 3. การนำข้อมูลที่ไม่เคยมีการเผยแพร่มาเปิดเผย ทั้งยังพบว่า การกำกับดูแลกันเองในชุมชนออนไลน์พันทิปนั้นมีสองระดับคือ 1. ระดับของการพึ่งพาปฏิสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกพันทิป 2. ระดับของการพึ่งพาเครื่องมือซึ่งแฝงฝังอยู่ในเว็บไซต์