พระโพธิสัตว์และอดีตพุทธเจ้าในมูลสาสนา: ความสัมพันธ์กับวรรณคดีและคติความเชื่อพุทธศาสนาที่หลากหลาย
คำสำคัญ:
มูลสาสนา พระโพธิสัตว์ อดีตพุทธเจ้า วรรณคดีพุทธศาสนา คติความเชื่อพุทธศาสนาบทคัดย่อ
มูลสาสนาคือวรรณคีพุทธศาสนประวัติภาษาล้านนา ส่วนต้นของเรื่องมีเนื้อหาเกี่ยวกับพระโพธิสัตว์และอดีตพุทธเจ้าหลายพระองค์ เนื้อหาส่วนนี้ไม่ปรากฏในวรรณคดีพุทธศาสนประวัติภาษาบาลีของลังกา บทความวิจัยนี้จึงมุ่งศึกษาเรื่องพระโพธิสัตว์และอดีตพุทธเจ้าหลายพระองค์ โดยวิเคราะห์เปรียบเทียบให้เห็นความสัมพันธ์กับวรรณคดีพุทธศาสนาเรื่องอื่น และวิเคราะห์ให้เห็นความสัมพันธ์กับคติความเชื่อพุทธศาสนาที่หลากหลาย
ผลการศึกษาพบว่า มูลสาสนามีความสัมพันธ์กับวรรณคดีบาลีของลังกาเรื่องโสตัตถกีมหานิทานที่อาจได้รับอิทธิพลหรือมีแนวคิดร่วมกันกับวรรณคดีพุทธศาสนาของอินเดียฝ่ายเหนือ และมีการยอมรับแนวคิดเรื่องพระโพธิสัตว์และอดีตพุทธเจ้าหลายพระองค์เป็นส่วนหนึ่งของประวัติพุทธศาสนา คติความเชื่อเหล่านี้อาจปรากฏในวัฒนธรรมพุทธศาสนาแบบลังกาในดินแดนไทยมานานแล้วนับแต่สมัยทวารวดี หรืออาจรับผ่านกลุ่มคณะสงฆ์สายลังกาวงศ์ในล้านนา
Downloads
เอกสารอ้างอิง
ชนินท์ สุขเกษี และประสิทธิ์ แสงทับ. (ผู้แปล). เชียงใหม่ปัณณาสชาดก. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
ชะเอม แก้วคล้าย (ผู้แปล). (2558). สุวรรณประภาโสตมสูเตรนทรราชสูตร. กรุงเทพฯ: คณะสงฆ์จีนนิกายแห่งประเทศไทย.
ชานป์วิชช์ ทัดแก้ว. (2563). กาลครั้งหนึ่งในสมัยพระรัตนศิขินพุทธเจ้า. ใน เอกสารประกอบการสัมมนาทางวิชาการ วิชาแห่งบูรพา พระศรีอริย เมตไตรย พระโพธิสัตว์ไมเตรยะ. กรมศิลปากร.
บรรจบ บรรณรุจิ. (2548). โสตัตถกีมหานิทาน: การชำระและการศึกษาวิเคราะห์. คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
บัณฑิต ลิ่วชัยชาญ และคณะ. (2553).การประดิษฐานพระพุทธศาสนาจากลังกาทวีปในดินแดนไทยสมัยวัฒนธรรมทวารวดี. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
บำเพ็ญ ระวิน (ปริวรรต). (2538). มูลสาสนา สำนวนล้านนา. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
บำเพ็ญ ระวิน (ผู้ตรวจชำระและปริวรรต). (2535). โสตัตถกี สำนวนล้านนา. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ประคอง นิมานเหมินท์. (2509). ลักษณะวรรณกรรมภาคเหนือ. (วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย).
ปุ้ย แสงฉาย (ผู้แปล). (2557). พระคัมภีร์ทีปวงศ์: ตำนานว่าด้วยการประดิษฐานพระพุทธศาสนาในลังกาทวีป (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สำนัก วรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร.
พระมหาพจน์ สุวโจ (ผู้แปล/เรียบเรียง). ประวัติศาสตร์คณะสงฆ์ศรีลังกายุคกลาง. นครปฐม: สาละการพิมพ์.
พระราชธรรมเมธี (วิสูติ ปญฺญฃาทีโป). (2560). คัมภีร์สัมภารวิบาก : การปริวรรต การแปล และการศึกษาวิเคราะห์. (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต, มหาจุฬา ลงกรณราชวิทยาลัย).
พสิษฐ์ วันทอง. (2565). การศึกษาวิเคราะห์วรรณกรรมบาลีเรื่อง “มหาพิวํส”. (วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิตม, มหาวิทยาลัยศิลปากร.
มหามกุฏราชวิทยาลัย. (2561). พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปล พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย พุทธวงศ์ ภาค 2 เล่ม 2. (พิมพ์ครั้งที่ 13). นครปฐม: โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2556). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: นานมีบุ๊คส์.
วอลเดมาร์ ซี. ไซเลอร์. (2526). คำนำ. ใน โสตัตถกีมหานิทาน. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มิตรสยาม.
ศิริศักดิ์ อภิศักดิ์มนตรี. (2560). วิเคราะห์ตำนานมูลศาสนาฉบับวัดสวนดอก. วารสารวิจิตรศิลป์, 8(1). 106-164.
สรัสวดี อ๋องสกุล. (2561). ประวัติศาสตร์ล้านนา ฉบับสมบูรณ์ (พิมพ์ครั้งที่ 12). กรุงเทพฯ: อมรินทร์.
สุเทพ พรมเลิศ (ผู้แปล). (2553). คัมภีร์มหาวงศ์ ภาค 1. พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
สุภาพรรณ ณ บางช้าง. (2526). วิวัฒนาการวรรณคดีบาลีสายพระสุตตันตปิฎกที่แต่งในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุภาพรรณ ณ บางช้าง. (2529). วิวัฒนาการงานเขียนภาษาบาลีในประเทศไทย: จารึก ตำนาน พงศาวดาร สาส์น ประกาศ. กรุงเทพฯ: มูลนิธิมหามกุฏ ราชวิทยาลัย.
เสมอชัย พูลสุวรรณ. (2559). จิตรกรรมพุทธศาสนาสมัยพุกาม 1 ตัวบท. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
แสง มนวิทูร (ผู้แปล). (2540). วรรณกรรมสมัยรัตนโกสินทร์ เล่ม 4 (หมวดศาสนจักร) ชินกาลมาลีปกรณ์ (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: วัดโสธรวราราม.
สำเนียง เลื่อมใส (ผู้แปล). (2561). มหาวัสตุอวทานเล่ม 3. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสันสกฤตศึกษา ในพระบรมราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี.
หลวงรัชฏการโกศล (ผู้แปล). (2541). ชาดกมาลา (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: มหามกุฏราชวิทยาลัย.
อนันต์ เหล่าเลิศวรกุล. (2559).ชินกาลมาลินีและจามเทวีวงส์: ตำนานบ้านเมือง ล้านนา ตำนานพระศาสนาห้าพัน. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุน สนับสนุนการวิจัย (สกว).
อภิลักษณ์ เกษมผลกูล. (2561). มูลศาสนา. ใน วรรณคดีแห่งชาติ : เล่ม 2 สมัย อยุธยา. กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. หน้า 195-211
อุดม รุ่งเรืองศรี. (2546). วรรณกรรมล้านนา. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุน สนับสนุการวิจัย (สกว.).
Schmake, J. (2023). Lines of Buddhas in the Pali tradition: Introduction to the Sotatthakīmahānidāna.Materials for the Study of the Tripiṭaka Volume 18 (pp. 373-400). Lumbini: Fragile Palm-leaves Foundation.
Skilling, P. (2010). Note On the Bhadrakalpika-sūtra. Annual Report of the International Research Institute for Advanced Buddhology at Soka University (pp. 195– 230). Tokyo: Soka University.
vyāghrī-jātakam. Retrieved from https://www.dsbcproject.org/canon-text/content/22/224
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 ศูนย์พุทธศาสน์ศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของศูนย์พุทธศาสน์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับศูนย์พุทธศาสน์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และคณาจารย์ท่านอื่นๆในมหาวิทยาลัยฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว