พุทธธรรมพหุนิยมกับมโนทัศน์เรื่องพระเจ้า

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาท่าทีของพุทธศาสนาภายใต้กรอบ แนวคิดแบบพหุนิยมทางศาสนาต่อมโนทัศน์เรื่องพระเจ้าที่ปรากฏในพระไตรปิฎก โดยมุ่งเน้นการวิเคราะห์เรื่องเล่าเกี่ยวกับการเผชิญหน้าระหว่างพุทธศาสนากับ มโนทัศน์เรื่องพระเจ้าของพราหมณ์ในพระไตรปิฎก จากการศึกษาพบว่ามโนทัศน์ เรื่องพระเจ้าของพราหมณ์ในพระไตรปิฎกเป็นแบบเอกเทวนิยม หลักคําสอน ของพุทธศาสนาไม่อาจยอมรับมโนทัศน์เรื่องพระเจ้าของพราหมณ์ได้ แต่ไม่ปรากฏ การปฏิเสธมโนทัศน์นี้อย่างตรงไปตรงมา พุทธพจน์ในพระไตรปิฎกชี้แต่เพียงว่า ไม่เคยมีบุคคลใดสามารถตรวจสอบมโนทัศน์เรื่องพระเจ้าได้โดยประสาทสัมผัส สําหรับกรณีหลักคําสอนเรื่องระบบวรรณะและการบูชายัญซึ่งเป็นหลักคําสอนของพราหมณ์ที่เชื่อมโยงกับมโนทัศน์เรื่องพระเจ้าโดยตรง พุทธศาสนาไม่ได้ล้มล้าง หลักคําสอนเรื่องระบบวรรณะและการบูชายัญ แต่ถอดรื้อหลักคําสอนดังกล่าว โดยการเปลี่ยนจากระบบชนชั้นและพิธีกรรมที่เชื่อมโยงกับพระเจ้าไปสู่การกระทํา ทางจริยธรรมและกระบวนการทางธรรมชาติและการเมือง อย่างไรก็ตาม จากท่าที ของพุทธศาสนาต่อมโนทัศน์เรื่องพระเจ้าของพราหมณ์ไม่ใช่หลักฐานที่เพียงพอ สําหรับการยืนยันว่าพุทธศาสนาไม่มีแนวคิดแบบพหุนิยมทางศาสนา เพราะ พุทธศาสนายังคงยืนยันว่าสัจธรรมมีลักษณะเป็นภววิสัยซึ่งเปิดโอกาส ความเป็นไปได้ที่ศาสนาอื่นอาจค้นพบสัจธรรม แต่ไม่ได้ยอมรับว่าคําสอนของ ทุกศาสนาเป็นจริงอย่างเท่าเทียมกันทั้งหมด