บทบาททางการเมืองของกรมหมื่นเทพพิพิธ ตอนปลายสมัยอยุธยาถึงสมัยกรุงธนบุรี

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาททางการเมืองของกรมหมื่นเทพพิพิธในช่วงตอนปลายสมัยอยุธยาถึงสมัยต้นกรุงธนบุรี โดยการศึกษาข้อมูลจากเอกสารชั้นต้นและชั้นรอง ผลการศึกษาพบว่า กรมหมื่นเทพพิพิธ เป็นพระโอรสองค์หนึ่งของสมเด็จพระเจ้าบรมโกศ มีบทบาททางการเมืองมากที่สุด โดยแบ่งออกเป็น 2 ช่วงระยะเวลา คือ 1) ช่วงก่อนกรุงศรีอยุธยาล่มสลาย และ 2) ช่วงสมัยกรุงธนบุรี ซึ่งในช่วงระยะเวลาก่อน พ.ศ. 2310 กรมหมื่นเทพพิพิธมีบทบาทในการสนับสนุนเจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิตขึ้นครองราชสมบัติเป็นพระเจ้าอุทุมพร เมื่อเจ้าฟ้ากรมขุนอนุรักษ์มนตรีขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นพระเจ้า-เอกทัศน์ กรมหมื่นเทพพิพิธทรงออกผนวชและถูกกล่าวหาว่าเป็นกบฏต่อพระเจ้าเอกทัศน์ พระองค์จึงถูกเนรเทศไปอยู่เกาะลังกา เมื่อประทับอยู่ที่เกาะลังกาก็มีส่วนพัวพันในเหตุการณ์กบฏภายในเกาะลังกา จนต้องเสด็จหนีกลับอาณาจักรอยุธยาอีกครั้ง เมื่อกรุงศรีอยุธยาถูกพม่าล้อมกำลังไว้ทั้งหมด กรมหมื่น-เทพพิพิธได้รวบรวมกำลังคนเพื่อต่อสู้กับพม่า แต่ก็ถูกกองทัพพม่าตีแตก กรมหมื่นเทพพิพิธจึงหลบหนีไปอยู่เมืองพิมายและนครราชสีมา เมื่อกรุงศรีอยุธยาล่มสลายในปี พ.ศ. 2310 แล้ว กรมหมื่นเทพพิพิธได้จัดตั้งเป็นชุมนุมเจ้าพิมาย เมื่อกองทัพธนบุรีของสมเด็จพระเจ้าตากสินยกกำลังมาปราบปรามชุมนุมเจ้าพิมาย กรมหมื่นเทพพิพิธก็พ่ายแพ้และถูกลงโทษประหารชีวิตในที่สุด