30 ปี มรดกโลก นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา กับการดำเนินงานโบราณคดี

บทคัดย่อ

นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาได้รับการประกาศให้เป็นมรดกโลกเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ. 2534 ด้วยเกณฑ์ข้อที่ 3 (III) คือ เป็นสิ่งที่แสดงถึงความเป็นเอกลักษณ์ที่หาได้ยากยิ่ง หรือเป็นพยานหลักฐานแสดงขนบธรรมเนียมประเพณี หรืออารยธรรมซึ่งยังคงหลงเหลืออยู่ หรืออาจสูญหายไปแล้ว โดยมีคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากล หรือ Outstanding Universal Value (OUV) คือเมืองแห่งนี้มีความเจริญรุ่งเรือง ยิ่งใหญ่ที่สุดและเป็นสากลมากที่สุดแห่งหนึ่งของโลก เป็นศูนย์กลางของการทูตและการพาณิชย์ระดับโลก มีการวางผังเมืองที่เป็นระบบและปรากฏหลักฐานประเภทงานศิลปกรรมต่างๆ ที่มีความคิดสร้างสรรค์และมีอิทธิพลจากต่างประเทศเข้ามาผสม จนถึง พ.ศ. 2564 นับเป็นช่วงเวลา 30 ปี ที่พื้นที่แห่งนี้มีการดำเนินงานโบราณคดีเพื่อศึกษาการใช้พื้นที่และบูรณะปรับปรุงโบราณสถานให้เป็นแหล่งเรียนรู้โดยแบ่งเป็น 3 ช่วงเวลา ได้แก่ 1. ช่วง พ.ศ. 2535 – 2544 เป็นการดำเนินงานโบราณคดีภายใต้แผนแม่บทโครงการอนุรักษ์และพัฒนานครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา พ.ศ. 2536 – 2544 เน้นการศึกษาในพื้นที่มรดกโลกซึ่งเป็นส่วนสำคัญใจกลางเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา เนื้องที่ 1,810 ไร่ 2. ช่วง พ.ศ. 2545 – 2554 เน้นการดำเนินงานโบราณคดีโดยรอบพื้นที่มรดกโลกได้แก่พื้นที่ส่วนที่เหลือของเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยาและพื้นที่นอกเกาะเมืองโดยรอบ และ 3. พ.ศ. 2555 – 2564 เป็นช่วงหลังเหตุอุทกภัย ถือว่าการดำเนินงานโบราณคดีในพื้นที่อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาคือพื้นที่ อำเภอพระนครศรีอยุธยา ให้เป็นไปตามหลักสากล ใช้กระบวนการวิทยาศาสตร์และสหวิทยากรและเป็นงานอันดับต้นเพื่อศึกษาถึงข้อมูลความแท้ ความครบถ้วน รวมถึงองค์ประกอบต่าง ๆ ของโบราณสถาน อันนำไปสู่การบูรณะ สงวนรักษาแหล่งมรดกโลกให้เป็นไปด้วยความเหมาะสมตามหลักสากลต่อไป