การละเล่นสิบสองภาษา: ความเป็นมา ความหมาย และขนบการละเล่น

บทคัดย่อ

          บทความวิชาการนี้ นำเสนอการละเล่นสิบสองภาษาในบริบทสังคมไทย ด้านความเป็นมา ความหมาย และขนบการละเล่น โดยมีวัตถุประสงค์ให้ผู้อ่านเข้าใจคติเกี่ยวกับการนับถือเลขสิบสอง โดยเฉพาะการละเล่นสิบสองภาษาในหลายแง่มุม เนื้อหาในบทความประกอบด้วย (1) ความเป็นมาของการนับถือเลขสิบสอง (2) ความหมายของคำว่าสิบสองภาษา (3) ขนบการละเล่นสิบสองภาษาหรือทุกภาษา (4) การละเล่นสิบสองภาษา: เชิงสังเคราะห์
          จากการศึกษาพบว่า สิบสอง มาจากจำนวน เวลา ความศักดิ์สิทธิ์ มาจากการเรียกพื้นที่ มาจากขนบการละเล่นปรากฏในวรรณคดีไทย คำว่า “สิบสอง” เป็นจำนวนแทนความหมายว่า “มากล้น” ขนบการละเล่นสิบสองภาษา แบ่งได้เป็น 2 ประเภท ได้แก่ 1. การรวมการละเล่นต่าง ๆ ไว้ด้วยกันในวาระโอกาสนั้น ๆ 2. ขนบการละเล่นสิบสองภาษาในเครื่องเล่นหรือมหรสพชนิดใดชนิดหนึ่ง ได้แก่ แหล่เครื่องเล่นมหาชาติ ลิเกออกภาษา ลำสวด และวงปี่พาทย์นางหงส์
          สิบสองภาษา: เชิงสังเคราะห์ พบว่า 1. สิบสองภาษาเป็นร่องรอยของการชุมนุมเล่นเสียงในพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ มีความสัมพันธ์เกี่ยวกับความเชื่อเรื่องขวัญ ด้วยการกระทบ กระทุ้ง กระทั่งเสียง ปลุกขวัญหรือเรียกขวัญให้กลับเข้ามาสู่เจ้าของขวัญหรือสิ่งของนั้น ๆ 2. สิบสองภาษาเป็นรูปแบบหนึ่งของพิธีกรรมการเอารูปเอารอย หมายถึง การทำตามอย่างหรือเลียนแบบอย่าง อยากได้อะไรให้ทำอย่างนั้น พบในพิธีกรรมงานศพที่เรียกว่า “งันเฮือนดี” ของชาวอีสาน ภายหลังเชื่อมโยงกับคติความเชื่อเรื่องอุตตรกุรุทวีปในไตรภูมิพระร่วงหรือเตภูมิกถาของพระพุทธศาสนา 3. ดนตรี คือเครื่องกระทบมิติจำลองพหุภพคู่ขนานของเวลา เพราะเสียงเคลื่อนที่เช่นเดียวกับเวลา ในเวลามีตัวเลข เรียกว่า “ฤกษ์” พิธีกรรมศาสนาผีและศาสนาพราหมณ์มักใช้เสียงดนตรีเปิด เชื่อม หรือกระทบมิติจำลองพหุภพคู่ขนานการ “เอาฤกษ์เอาชัย” ด้วยเสียงที่กระทำโดยเจตจำนงสัมผัส อาทิ การโห่ร้อง กระทั่งมโหระทึก ลั่นฆ้อง เป่าแตรสังข์ ฯลฯ เป็นช่องทางของเวลา จำนวน ตัวเลข หรือคณิตศาสตร์ ซึ่งแทนค่าพลังงานเร้นลับของจักรวาล