จิตรกรรมไตรภูมิโลกสัณฐาน วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร

ผู้แต่ง

  • ภัทรชนน ศักดิ์ศิริสัมพันธ์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
  • จีราวรรณ แสงเพ็ชร์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

คำสำคัญ:

ไตรภูมิโลกสัณฐาน, จิตรกรรมไทย, วัดสุทัศนเทพวราราม

บทคัดย่อ

          จิตรกรรมไตรภูมิโลกสัณฐานในพระวิหารวัดสุทัศนเทพวราราม กรุงทพมหานคร เป็นจิตรกรรมเกี่ยวกับจักรวาลทางพุทธศาสนาที่เขียนขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น (ปลายพุทธศตวรรษที่ 24) ซึ่งมีรูปแบบที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ โดยปรับเปลี่ยนตำแหน่งจิตรกรรม จากขนบเดิมที่อยู่บนฝาผนังซึ่งเป็นมุมมองระนาบเดียวในพื้นที่สองมิติ ให้กลายเป็นจิตรกรรมบนเสาพระวิหารทั้งสี่ด้านจำนวน 4 คู่ หรือ 8 ต้น รวมเป็นภาพจิตรกรรมบนเหลี่ยมเสาทั้ง 32 เหลี่ยม ลักษณะดังกล่าวนี้ทำให้เกิดมุมมองที่ต่างระนาบในพื้นที่สามมิติ ตลอดจนมีลำดับและองค์ประกอบที่ซับซ้อนมากขึ้น

          จากผลการศึกษาพบว่าจิตรกรรมไตรภูมิโลกสัณฐานบนเสาพระวิหารวัดสุทัศนเทพวรารามมีความสัมพันธ์กับจิตรกรรมไตรภูมิในหอพระไตรปิฎก วัดระฆังโฆษิตารามซึ่งเขียนขึ้นในยุคก่อนหน้า และสมุดภาพไตรภูมิฉบับต่างๆตั้งแต่สมัยอยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์ (พุทธศตวรรษที่ 22-24)  ทั้งในเรื่องของการลำดับองค์ประกอบภาพ เนื้อหาเรื่องราว ตลอดจนรูปแบบของศิลปกรรม นอกจากนี้เนื้อหาของภาพจิตรกรรมดังกล่าวยังเชื่อมโยงกับวรรณกรรมพุทธศาสนา เช่น พระไตรปิฎก คัมภีร์อรรถกถา คัมภีร์หมวดโลกศาสตร์ ตลอดจนวรรณกรรมหมวดอื่นๆ เช่น วรรณกรรมบันเทิงคดี และปกรณัมนิทาน

References

กองโบราณคดี กรมศิลปากร. ภาพไตรภูมิและชาดกที่เสาภายในพระวิหารหลวงวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรวิหาร. กรุงเทพฯ : งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง กองโบราณคดี, 2528.

กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. วรรณกรรมสมัยรัตนโกสินทร์ เล่ม 2 ไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา. กรุงเทพฯ : กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์, 2535.

คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ. สมุดภาพไตรภูมิสมัยกรุงศรีอยุธยา-กรุงธนบุรี จัดพิมพ์เนื่องในโอกาส พระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2542.

พระครูวิจิตรการโกศล (สงัด ญาณพโล). ประวัติวัดสุทัศนเทพวราราม : พร้อมด้วยแผนที่ภาพปูชนียวัตถุ และถาวรวัตถุ. กรุงเทพฯ : ศิวพร, 2516.

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. พระราชวิจารณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องจดหมายความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี (เจ้าครอกวัดโพธิ์). นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2552.

เฟื้อ หริพิทักษ์. ภาพเขียนในหอพระไตรปิฎกวัดระฆัง. พระนคร : คณะกรรมาธิการอนุรักษ์ศิลปกรรม, 2513.

เสมอชัย พูลสุวรรณ. สัญลักษณ์ในงานจิตรกรรมไทยระหว่างพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง 24. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2539.

หอพระสมุดวชิรญาณ. ประชุมปกรณัมภาคที่ 2 เรื่องปักษีปกรณัม. กรุงเทพฯ : หอพระสมุดวชิรญาณ, 2466.

Downloads

เผยแพร่แล้ว

2021-01-27

ฉบับ

บท

บทความวิจัย | Research Article