แนวคิดและอัตลักษณ์ของสถาปัตยกรรมมัสยิดในจังหวัดนนทบุรี ปทุมธานี และพระนครศรีอยุธยา

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มุ่งศึกษาสาเหตุและปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการสร้างมัสยิดในจังหวัดนนทบุรี ปทุมธานี พระนครศรีอยุธยา และศึกษาแนวคิดและอัตลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมของมัสยิดใน 3 จังหวัด ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่ก่อให้เกิดรูปแบบทางสถาปัตยกรรมที่มีเอกลักษณ์ และพัฒนาไปพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงด้านสังคมและวิถีชีวิตของมุสลิมใน 3 จังหวัด โดยเลือกศึกษามัสยิด 30 แห่ง จากมัสยิดที่จดทะเบียนทั้งหมด 115 แห่ง แบ่งเนื้อหาตามลำดับเวลาไว้ 5 ช่วง ได้แก่

ช่วงที่ 1 สมัยกรุงศรีอยุธยา

ช่วงที่ 2 สมัยกรุงธนบุรี-รัชกาลที่ 3

ช่วงที่ 3 สมัยรัชกาลที่ 4-รัชกาลที่ 6

ช่วงที่ 4 สมัยรัชกาลที่ 7-รัชกาลที่ 8

ช่วงที่ 5 สมัยรัชกาลที่ 9-พ.ศ.2561

จากการศึกษาพบว่า มุสลิมใน 3 จังหวัด มีแนวคิดที่สำคัญเกี่ยวกับมัสยิดเหมือนมุสลิมทั่วไป ได้แก่ การมองว่า “มัสยิดเป็นบ้านของพระเจ้า” “เป็นศูนย์กลางชุมชนมุสลิม” และ “เป็นสถาปัตยกรรมอิสลามที่สื่อถึงอัตลักษณ์ของชุมชนมุสลิม” ซึ่งนำไปสู่การแสดงออกทางด้านอัตลักษณ์ของแต่ละชุมชนในประเด็นต่าง ๆ ได้แก่

1. การสื่อถึงชาติพันธุ์

2. การสื่อถึงความเป็นอุมมะฮ์หรือประชาชาติอิสลาม

3. การสื่อถึงความศรัทธาและการรำลึกถึงพระเจ้าและศาสดา

4. การสื่อถึงการปฏิบัติตามหลักคำสอนศาสนา