การเสริมสร้างความเป็นพลเมืองดีในโรงเรียน สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

บทคัดย่อ

การจัดการศึกษาเพื่อเสริมสร้างความเป็นพลเมืองดีในประเทศไทยได้มีการพัฒนามาอย่างต่อเนื่องตามยุคสมัย เริ่มตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 โดยเนื้อหาหลักสูตรวิชาหน้าที่พลเมือง ในช่วงปี พ.ศ. 2503-2521 จะปลูกฝังให้ผู้เรียนต้องปฏิบัติสิ่งต่าง ๆ  เพราะเป็นหน้าที่ที่พึงกระทำ แต่ปัจจุบันมีการกำหนดหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน ที่เน้นการฝึกปฏิบัติ การพัฒนาทักษะหรือกระบวนการเรียนรู้ และคุณลักษณะหรือค่านิยมไว้อย่างชัดเจน แต่ไม่ได้เป็นรายวิชาที่แยกออกมาต่างหากเหมือนหลักสูตรในอดีต โดยสอดแทรกเนื้อหาไว้ในกลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม มีการกำหนดเนื้อหา และตัวชี้วัดให้สถานศึกษานำไปปฏิบัติให้เป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น อย่างไรก็ตาม กลับพบว่าหลักสูตรไม่สามารถทำให้ผู้เรียนประยุกต์ความรู้ไปใช้ในชีวิตจริง และไม่สอดรับกับบริบททางการเมืองและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย สะท้อนให้เห็นว่าหลักสูตรดังกล่าว ยังไม่สามารถหล่อหลอมกล่อมเกลาให้ผู้เรียนมีความเป็นพลเมืองได้อย่างที่สังคมปรารถนา ส่วนการเสริมสร้างความเป็นพลเมืองดีในต่างประเทศ มีจุดเด่นร่วมกัน คือ แต่ละประเทศ มีหลักสูตรที่เน้นด้านความเป็นพลเมืองโดยเฉพาะ ที่มุ่งเน้นให้พลเมืองของตนมีความตื่นรู้ รอบรู้ในการปกครองระบอบประชาธิปไตย รู้จักสิทธิ หน้าที่ ความรับผิดชอบ และเคารพกฎหมาย ทั้งนี้ หากนำมาปรับใช้กับประเทศไทย ต้องคำนึงถึงสภาพบริบทของสังคมไทยด้วย ดังนั้น สรุปเป็นแนวคิดในการจัดการศึกษาเพื่อเสริมสร้างความเป็นพลเมืองดีในโรงเรียนสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้ 4 ประเด็น ได้แก่ 1) การสร้างบรรยากาศในการเรียนรู้ 2) หลักสูตรการเสริมสร้างความเป็นพลเมืองดี 3) การจัดการเรียนการสอน และ 4) การพัฒนาครู