พิษณุโลกเมืองสมุนไพร: ถอดบทเรียนวิสาหกิจชุมชนปลูกและแปรรูปสมุนไพร ทับยายเชียง อำเภอพรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ศึกษาถึงการถอดบทเรียนจากพื้นที่ต้นแบบที่ประสบความสำเร็จของเกษตรกรวิสาหกิจชุมชนปลูกและแปรรูปสมุนไพรทับยายเชียง อำเภอพรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก ภายใต้เงื่อนไขบริบทของ เศรษฐกิจ การเมือง สังคม วัฒนธรรม และโครงสร้างพื้นฐาน การศึกษานี้ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพโดยแบ่งเป็นใช้วิธีการวิจัยเชิงเอกสารและการสัมภาษณ์ซึ่งผู้ให้สัมภาษณ์แบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม คือ 1) กลุ่มเจ้าหน้าที่ภาครัฐจำนวน 6 คน 2) ภาคประชาชน เกษตรกร หมอพื้นบ้าน จำนวน 5 คน และ 3) ภาคธุรกิจกลุ่มโรงงานผลิตและแปรรูปสมุนไพร จำนวน 3 คน ทั้งนี้เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ และนำเสนอข้อมูลแบบพรรณนา ข้อค้นพบในการศึกษา คือ 1) โครงสร้างของความสัมพันธ์ของสมาชิกจะอยู่ในรูปแบบกึ่งทางการโดยมีการกำหนดโครงสร้างและการทำหน้าที่ขององค์กรไว้มีที่ปรึกษาและมีผู้ประสานงานในการทำหน้าที่สื่อสารกับสมาชิก นอกจากการมีโครงสร้างองค์กรอย่างเป็นระบบแล้วยังมีการดำเนินงานและพัฒนาศักยภาพของกลุ่มผ่านการตัดสินใจร่วมกันโดยหลักการเสียงข้างมากโดยการเปิดรับที่ปรึกษาที่มีความรู้ความเชียวชาญในเรื่องของสมุนไพรทั้งในส่วนของโรงพยาบาลและหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง 2) ในฐานะพื้นที่ต้นแบบที่ประสบความสำเร็จในการพัฒนาและรวมกลุ่มของเกษตรกรผู้ปลูกสมุนไพร อาศัยปัจจัยภายในและปัจจัยภายนอกองค์กร และข้อเรื่องการกำหนดราคาขาย การกำหนดอัตราดอกเบี้ยแก่สมาชิก และกระบวนการผลิต และขั้นตอนการให้บริการ 3) เงื่อนไขบริบทของ เศรษฐกิจ การเมือง สังคม วัฒนธรรม และโครงสร้างพื้นฐาน พินิจโดยอาศัยบริบทเห็นว่าเรื่องของการรวมกลุ่มของเกษตรกรจนนำสู่การเป็นพื้นที่ต้นแบบในการปลูกและแปรูปสมุนไพรโดยเฉพาะพื้นที่ของวิสาหกิจชุมชนปลูกและแปรรูปสมุนไพรทับยายเชียงมีความซับซ้อนและเป็นเรื่องที่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนเป็นอย่างมาก การนำงานวิจัยไปใช้ประโยชน์เชิงนโยบาย คือ นำไปสู่แนวทางการพัฒนานโยบายและยุทธศาสตร์ของจังหวัดในการยกระดับรายได้แรงงานภาคการเกษตรที่ปลูกพืชสมุนไพรในพื้นที่อื่น ๆ