หน้าที่และความหมายของคำไวยากรณ์ “คือ”

บทคัดย่อ

          ในทางวากยสัมพันธ์ คำว่า “คือ” ทำหน้าที่เป็นสัมพันธกริยาที่สามารถใช้เชื่อมประธานที่เป็นนามวลีกับภาคแสดงนาม (Nominal Predicate) หรือเชื่อมประธานกับประโยคหรือวลีที่เป็นส่วนขยาย ทว่า จากข้อมูลการใช้ภาษาของผู้พูดภาษาไทยที่ได้รวบรวมจาก SNS (Social Networking Service) เป็นจำนวน 300 ตัวอย่าง พบว่านอกจากหน้าที่และความหมายในฐานะที่เป็นสัมพันธกริยาแล้ว คำว่า “คือ” ที่ปรากฏในตำแหน่งภายนอกโครงสร้างนามวลี ยังมีหน้าที่เป็นคำไวยากรณ์อีกด้วย หาก “คือ” เชื่อมนามวลีที่เป็นหัวเรื่องหรือประธานกับภาคแสดงวิเศษณ์ (Adjectival Predicate) หรือภาคแสดงกริยา (Verbal Predicate) จะสื่อความเชิงระบุเฉพาะเพื่ออธิบายคุณสมบัติของหัวเรื่องนั้น ๆ เปรียบกับสิ่งอื่น ๆ แต่หาก “คือ” ปรากฏนำหน้าประโยคหรือกริยาวลีที่ไม่ได้เป็นส่วนขยายนาม จะเป็นการอธิบายเรื่องราวความคิดของผู้พูดที่มีต่อหัวเรื่องนั้น ๆ ซึ่งโดยมากมักถูกละไว้แต่สามารถตีความได้จากบริบท นอกจากนี้ ยังพบการใช้ในรูปแบบสำนวน หาก “คือ” เชื่อมหน่วยคำเดียวกันหรือใกล้เคียงกัน จะทำหน้าที่เน้นย้ำความหมายแฝง (Connotation) ของหน่วยคำ    นั้น ๆ ให้ชัดเจนยิ่งขึ้น