ผ้าพื้นเมืองไทพวน: ลวดลายและเส้นสายอารยะธรรมบ้านเชียง จากอดีตสู่ปัจจุบัน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์  เพื่อศึกษาแนวคิด และกระบวนการออกแบบลวดลายผ้าพื้นเมืองไทพวนในปัจจุบัน  เป็นการวิจัยและพัฒนา แบ่งการศึกษาเป็น 2 ระยะ คือ ระยะที่ 1 แนวคิดและกระบวนการของการออกแบบลวดลายผ้าโดยตัวแปรที่ศึกษา คือ หลักและวิธีการคิดการออกแบบลวดลายในลักษณะต่าง ๆ โดยใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึกผู้ให้ข้อมูลหลัก ส่วนระยะที่ 2 พัฒนากิจกรรมการเรียนรู้เชิงบูรณาการกับการนำภูมิปัญญาท้องถิ่น ประกอบด้วย 1) การฝึกอบรมให้ความรู้ 2) การประชุมเชิงปฏิบัติการและสนทนากลุ่ม จากประชากรกลุ่มตัดเย็บเสื้อผ้าชุมชนไทพวน ผลการวิจัยพบว่า แนวคิดการออกแบบลวดลายผ้าพื้นเมืองไทพวน ได้มาจากลวดลายบนไหที่ติดอยู่กับวัตถุโบราณที่ขุดค้นพบโดยผสมผสานกับลวดลายพื้นบ้าน เช่น ลายกระจับ ซึ่งโดดเด่นและมีความแตกต่างจากท้องถิ่นอื่น ๆ คือ ลวดลายที่เน้นความเป็นเอกลักษณ์ของไทพวน และการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น จนเกิดเป็นความชำนาญและสามารถสร้างงาน จะหัดทำและเรียนรู้จนเกิดเป็นความเชี่ยวชาญ กระบวนการออกแบบลวดลายผ้าพื้นเมืองไทพวนในปัจจุบัน เกิดขึ้นจากการจดจำจากประสบการณ์ โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม  เป็นการนำเอารูปแบบของลวดลายดั้งเดิมมาใช้ หากแต่ผสมผสานลวดลายจากผืนหนึ่งมารวมกับอีกผืนหนึ่งเพื่อให้เกิดเป็นลายใหม่ และสมาชิกในกลุ่มจะนำลวดลายที่ได้มาทอแล้วถ่ายทอดให้แก่ลูกหลาน ซึ่งในระบบการผลิตหรือการทอ ยังมีการใช้แรงคนในการทอผ้า เพื่อให้ลวดลายผ้ามัดหมี่ทอออกมาตรงกับลายที่มัดไว้อย่างประณีตสวยงาม