พุทธนวัตกรรมการป้องกันการถูกหลอกลวงทางสื่อออนไลน์ของผู้สูงอายุในจังหวัดลำพูน ด้วยโยนิโสมนสิการ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัญหาการถูกหลอกลวงทางสื่อออนไลน์ของผู้สูงอายุในจังหวัดลำพูน 2) เพื่อศึกษากระบวนการป้องกันการถูกหลอกลวงทางสื่อออนไลน์ของผู้สูงอายุในจังหวัดลำพูน และ 3) เพื่อสร้างรูปแบบพุทธนวัตกรรมการป้องกันการถูกหลอกลวงทางสื่อออนไลน์ด้วยโยนิโสมนสิการ งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้การศึกษาข้อมูลเชิงเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 15 คน และการสนทนากลุ่มย่อยกับผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 6 คน  การวิเคราะห์เชิงเนื้อหาด้วยการพรรณนาบรรยาย

ผลการวิจัยพบว่า 1) ผู้สูงอายุในจังหวัดลำพูนประสบกับปัญหาการถูกหลอกลวงทางสื่อออนไลน์ เนื่องจากขาดความรู้และทักษะในการตรวจสอบข้อมูล ทำให้ตกเป็นเหยื่อของมิจฉาชีพในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การโอนเงิน การลงทุนที่ไม่เป็นจริง และการปลอมแปลงตัวตน 2) กระบวนการป้องกันการหลอกลวงทางสื่อออนไลน์ในผู้สูงอายุพบว่ามี 3 แนวทางหลัก ได้แก่ 2.1) การสร้างการรับรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับการใช้สื่อออนไลน์อย่างปลอดภัย 2.2) การเสริมสร้างทักษะการคิดเชิงวิเคราะห์และความสามารถในการใช้เทคโนโลยี และ 2.3) การมีส่วนร่วมของชุมชนในการเฝ้าระวังและแจ้งเตือนการหลอกลวง และ 3) รูปแบบพุทธนวัตกรรมการป้องกันการถูกหลอกลวงด้วยโยนิโสมนสิการ พบว่า การนำหลักโยนิโสมนสิการมาใช้จะช่วยให้ผู้สูงอายุสามารถพิจารณาข้อมูลอย่างละเอียดและรอบคอบ โดยเน้นการคิดวิเคราะห์และตรวจสอบข้อมูลก่อนที่จะเชื่อถือหรือปฏิบัติตามข้อมูลที่ได้รับ หลักการนี้ช่วยเสริมสร้างวิจารณญาณในการใช้สื่อออนไลน์ โดยมีการประยุกต์ใช้โยนิโสมนสิการใน 3 รูปแบบ คือ 3.1) การคิดแบบสืบสาวเหตุปัจจัย ที่เน้นการหาสาเหตุที่แท้จริงของข้อมูลและตรวจสอบแหล่งที่มา 3.2) การคิดแบบแยกแยะองค์ประกอบ ซึ่งพิจารณาข้อมูลในรายละเอียด เช่น การตรวจสอบข้อมูลสินค้า ราคา และเงื่อนไขการชำระเงิน และ 3.3) การคิดแบบวิภัชชวาท ซึ่งพิจารณาข้อมูลจากหลายมิติ เพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ครบถ้วนและรอบด้าน