ศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในกาลีสูตร

บทคัดย่อ

บทความมีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาเนื้อหาและหลักธรรมสำคัญในกาลีสูตร 2) เพื่อศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในกาลีสูตร การวิจัยเชิงเอกสาร โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท และเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง สรุปวิเคราะห์ เรียบเรียง บรรยายเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า กาลีสูตร เป็นพระสูตรว่าด้วยอุบาสิกาชื่อว่ากาลีได้ถามปัญหากับพระมหากัจจานะว่า พระพุทธดำรัสที่ว่าการบรรลุประโยชน์เป็นความสงบแห่งหทัยนั้น หมายความว่าอย่างไร พระเถระอธิบายว่า การบรรลุประโยชน์ของพระพุทธเจ้าต่างกับของสมณพราหมณ์อื่น ๆ คือ การบรรลุประโยชน์ของสมณพราหมณ์อื่น ๆ หมายถึงการได้สมาบัติ 8 โดยอาศัยกสิณ 10 เท่านั้น แต่พระพุทธเจ้าทรงได้สมาบัติโดยอาศัยกสิณ 10 นั้น ๆ แล้วยังทรงเห็นเบื้องต้น โทษ ธรรมเป็นเครื่องสลัดออก และมัคคามัคคญาณทัสสนะ ฉะนั้น การบรรลุประโยชน์เช่นนั้นจึงเป็นความสงบแห่งหทัย
การปฏิบัติวิปัสสนาภาวนากาลีสูตรกล่าวคือ พระพุทธเจ้าทรงเข้าสมาบัติตามลำดับอันประกอบด้วยรูปฌาน 4 อรูปฌาน 4 คือ ทรงสามารถเข้าสมาบัติเหล่านี้เริ่มจากสมาบัติในขั้นต้น คือ ปฐมฌานขึ้นไปจนถึงสมาบัติขั้นสูงสุด และพระสาวกเช่นพระสารีบุตรก็เข้าสมาบัติ 8 คือ รูปฌาน 4 และ อรูปฌาน 4 นานตราบเทาที่ตนปรารถนา และการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาตามหลักกสิณ 10 คือ มีการเพ่งปฐวีกสิณเป็นต้นโดยใช้เป็นอารมณ์ของสมถกรรมฐานก่อนพัฒนาเข้าสู่วิปัสสนาภาวนา ได้แก่ ทำรูปฌาน 4 และ อรูปฌาน 4 ในปฐวีกสิณเป็นต้นให้บังเกิดแล้วเพ่งมองเพื่อทำจิตให้เป็นสมาธิ ปฐวีกสิณเป็นต้นสามารถใช้เป็นบาทฐานในการเข้าสู่วิปัสสนาได้ เรียกว่า การเจริญวิปัสสนาแบบสมถยานิก คือวิธีการฝึกจิตด้วยการเจริญสมถกรรมฐานก่อนแล้วเจริญวิปัสสนาต่อเนื่องภายหลัง เป็นวิธีการฝึกฝนพัฒนาจิตเพื่อความหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง