บทความวิชาการ มุทรา : รหัสยนัยของพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อถอดรหัสยนัยที่แฝงอยู่ในอิริยาบถของพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าทุกพระองค์ล้วนแสดงรหัสยนัยเอาไว้เรียกว่า “มุทรา” อันเป็นหนึ่งในรูปแบบในการแสดงออกโดยการใช้นิ้วมือของมนุษย์ เป็นอากัปกิริยาเชิงสัญลักษณ์ที่แฝงคติธรรมที่สำคัญ การทำสัญลักษณ์ด้วยการจีบนิ้วมือในลักษณะต่าง ๆ ไม่ได้เป็นเพียงคติทางศาสนาที่นำมาใช้สร้างพระพุทธปฏิมาให้เกิดสุนทรียภาพเท่านั้น แต่ยังอาจนำมาใช้ในการเจริญสติ สมาธิและปัญญาได้ด้วย กล่าวกันในหมู่ชาวพุทธว่า  เมื่อฝึกสมาธิจนกลายเป็นนิสัยแล้วจะเข้าถึงวิถีจิตแห่งพุทธะที่เที่ยงแท้  บุคคลนั้นจะมีท่าทางอากัปกิริยาที่เชื่องช้าเนิบนาบ อ่อนโยน มีสติสมบูรณ์แต่ในขณะเดียวกันจะหนักแน่นมั่นคง อากัปกิริยาเคลื่อนไหวของผู้ที่เต็มไปด้วยสติสัมปชัญญะที่กล่าวนี้จะเป็นตัวกำหนดอาการของ “มุทรา”  ซึ่งก็คืออากัปกิริยาของพระพุทธเจ้าและพระสาวกของพระองค์ผู้รักษาศีล สติ สมาธิและปัญญา จนเกิดต่อกันเป็นลูกโซ่ อากัปกิริยามุทรานี้จึงซ่อนองค์คุณที่สำคัญที่สุดไว้คือ ศีลและการฝึกสติ เพื่อให้ได้มาซึ่งสมาธิเอาไว้อย่างลึกซึ้งแนบเนียน