การลดจำนวนของพระสงฆ์และผลกระทบต่อพระพุทธศาสนาในอนาคต

บทคัดย่อ

บทความนี้ปรับปรุงจาก โครงการวิจัยเพื่อเสนอรายงานข้อสังเกตเบื้องต้นเกี่ยวกับแนวโน้มจำนวนและคุณภาพพระสงฆ์ในชนบทประเทศไทย ซึ่งได้รับทุนสนับสนุนจากศูนย์มานุษยวิทยาสิริธร (องค์การมหาชน) เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๕0 เพื่อสำรวจ (๑) ข้อมูลเชิงคุณภาพว่า การลดจำนวนลงของพระสงฆ์เกี่ยวข้องกับปัจจัยแวดล้อมหรือสาเหตุใด และมีผลกระทบอย่างไรต่อชุมชนชนบท (๒) เสนอข้อสังเกตเบื้องต้นและข้อเสนอแนะเพื่อเป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหาระดับนโยบายเกี่ยวกับการลดจำนวนและคุณภาพของพระสงฆ์ในชนบท โดยสำรวจข้อมูลเชิงสถิติจำนวนพระภิกษุสามเณรตั้งแต่ ปี พ.ศ. ๒๕๔๒-๒๕๔๙ ในเอกสารต่างๆ พร้อมทั้งสำรวจภาคสนามในบางพื้นที่ของจังหวัดเชียงใหม่และจังหวัดอุบลราชธานี ผลการศึกษาพบว่า ในช่วงเวลาที่สำรวจนั้นจำนวนของพระภิกษุสามเณรโดยรวมลดลง การจำนวนลงนี้ไม่เกี่ยวข้องกับปัจจัยด้านเศรษฐกิจของพระสงฆ์ สาเหตุสำคัญคือ การขยายโอกาสทางการศึกษาของรัฐสู่ชุมชนมากขึ้น คณะสงฆ์ไม่มีระบบการศึกษาที่เหมาะสมกับสภาพสังคมและค่านิยมที่เปลี่ยนไป การเปลี่ยนแปลงภาคแรงงานในชนบทแต่ละครัวเรือนในชนบทมีบุตรน้อยลงและนิยมให้บุตรหลานบวชระยะสั้น อย่างไรก็ตาม ในการสำรวจข้อมูลทางสถิติระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๕0-๒๕๕๓ พบว่าจำนวนพระภิกษุจะเพิ่มขึ้นเล็กน้อย ส่วนจำนวนสามเณรลดลง แต่โดยภาพรวม จำนวนพระภิกษุสามเณรยังลดลงตามลำดับ