ความหมายและความงามทางทัศนศิลป์ของภาพไตรภูมิบนตู้ลายรดน้ำ ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบัน ความหมาย และความงามทางทัศนศิลป์ของภาพไตรภูมิบนตู้ลายรดน้ำ ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเจ้าสามพระยา เป็นการวิจัยเอกสาร (Documentary Research) โดยศึกษาจากเอกสารประเภทต่าง ๆ เช่น วรรณคดีเตภูมิกถา สมุดภาพไตรภูมิ ภาพถ่าย ฯลฯ วิเคราะห์เทียบเคียงภาพกับเนื้อหาในวรรณคดี ผลงานศิลปะที่เกี่ยวข้อง และวิเคราะห์ความงามของภาพด้วยทฤษฎีทางทัศนศิลป์ ผลการวิจัย พบว่า

ภาพไตรภูมิบนตู้ลายรดน้ำ ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยา ปรากฏอยู่บนบานประตูของตู้ ภาพหลายจุดค่อนข้างเลือนราง ภาพและองค์ประกอบสามารถเชื่อมโยงถึงเนื้อเรื่องในวรรณคดี เตภูมิกถา แต่ช่างคัดเลือกเฉพาะรายละเอียดสำคัญที่ให้ความหมายถึงจักรวาลตามคติทางพระพุทธศาสนา เพื่อให้เหมาะสมกับขนาดและพื้นที่

ความงามทางทัศนศิลป์ของภาพไตรภูมิ มีลักษณะเด่นในการจัดวางองค์ประกอบทางศิลปะด้วยหลักความสมดุล ทั้งแบบสมมาตรและอสมมาตร โดยใช้ภาพเขาพระสุเมรุวางอยู่กึ่งกลางของพื้นที่ และแวดล้อมด้วยองค์ประกอบอื่นที่เสริมให้ความหมายของศูนย์กลางจักรวาลมีความเด่นชัดขึ้น