บทวิเคราะห์สภาพเศรษฐกิจและการเมืองกรุงศรีอยุธยาสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ (พ.ศ. 2148-2153)

บทคัดย่อ

บทวิเคราะห์สภาพเศรษฐกิจและการเมืองกรุงศรีอยุธยาสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ (พ.ศ. 2148- 2153) มีวัตถุประสงค์เพื่อ ทำความเข้าใจถึงพัฒนาการทางเศรษฐกิจและสภาพการเมืองหลังเหตุการณ์เสียกรุงศรีอยุธยา พ.ศ. 2112 โดยใช้รัชสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถเป็นกรณีศึกษา จากการศึกษาพบว่า รัชสมัยดังกล่าวกรุงศรีอยุธยามีเศรษฐกิจที่เจริญเติบโตขึ้นโดยมีการค้าจากตะวันตกเป็นปัจจัยสนับสนุนความเจริญที่สำคัญประการหนึ่ง โดยเฉพาะบทบาทของบริษัทการค้าอินเดียตะวันออกของฮอลันดา (V.O.C) และการกลับมาทำการค้าผ่านระบบบรรณาการกับจีนได้อย่างเต็มรูปแบบหลังการกลับมามีเอกราชอีกครั้งตั้งแต่ครั้งแผ่นดินพระนเรศวร สภาพเศรษฐกิจอยุธยาที่เจริญเติบโตนี้สะท้อนผ่านการออกกฎพระอัยการ เก็บภาษีเพิ่มมากขึ้นในสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถเพื่อดึงผลประโยชน์ทางการค้าเข้าสู่ราชสำนักและกลุ่มชนชั้นปกครองให้มากที่สุด ในขณะที่สภาพทางการเมืองนั้นพบว่าทรงพยายามลดความตึงเครียดระหว่างอาณาจักรลงด้วยการเปลี่ยนเป็นการเจริญสัมพันธไมตรีมากยิ่งขึ้น และทรงพยายามสำรวจกำลังคนทั่วราชอาณาจักรเพื่อการควบคุมกำลังคนที่ชัดเจนและอาจป้องกันการก่อกบฏ สะท้อนถึงการให้ความสำคัญกับการบริหารจัดการภายในอาณาจักรมากกว่าการแผ่ขยายอำนาจอาณาจักรออกไปยังรัฐห่างไกลเช่นครั้งแผ่นดินสมเด็จพระนเรศวร อย่างไรก็ดีปลายรัชสมัยกลับพบว่ามีความสั่นคลอนทางการเมืองอีกครั้ง อาจเป็นเพราะการขยายตัวของความมั่งคั่งที่เกิดขึ้นจากการค้าอย่างฉับไวและมีกลุ่มผู้ได้ประโยชน์ทางการค้านี้เป็นกลุ่มชนชั้นปกครองในอยุธยาทั้งสิ้น จึงทำให้เกิดสถานการณ์ที่มีกลุ่มอำนาจพร้อมท้าทายอำนาจวังหลวงได้ง่ายขึ้น