ความสำคัญของเรื่องเล่าสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทย พ.ศ. 2551 – 2558

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาเรื่องเล่าสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทยและ (2) ศึกษาความสำคัญของเรื่องเล่าสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทย วิธีการศึกษา คือ การใช้ระเบียบวิธีวิจัยทางประวัติศาสตร์ในการศึกษาเรื่องเล่าที่มีเนื้อหากล่าวถึงพระราชประวัติของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชซึ่งตีพิมพ์ตั้งแต่ พ.ศ. 2551–2558 จำนวน 18 เรื่อง

ผลการศึกษา พบว่า

1) เรื่องเล่าของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชมีสามรูปแบบ กล่าวคือ แบบแรก การอ้างอิงข้อมูลจากเอกสารทางประวัติศาสตร์ แบบที่สอง การสร้างเรื่องเล่าใหม่จากการอ้างอิงข้อมูลจากเอกสารทางประวัติศาสตร์ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น และแบบที่สาม การสร้างเหตุการณ์ประกอบเรื่องเล่าใหม่จากการอ้างอิงข้อมูลจากเอกสารทางประวัติศาสตร์

2) ความสำคัญเรื่องเล่าสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชในประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทย พ.ศ. 2551-2558 กล่าวคือ เรื่องเล่าต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับพระเจ้าตากสินที่ถูกผลิตขึ้นมานั้นกลายมาเป็นข้อมูลทางประวัติศาสตร์ที่ปรากฎในงานเขียนทางประวัติศาสตร์กรุงธนบุรีในช่วงเวลาต่อมา เรื่องเล่าเหล่านี้มีลักษณะแบ่งออกเป็นสามประการ

ประการแรก การให้ความสำคัญของเรื่องเล่าในฐานะข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ เดิมเรื่องเล่าเกิดจากการสร้างเรื่องราวใหม่ซึ่งอาจมีหรือไม่มีข้อมูลทางประวัติศาสตร์เป็นหลักฐานในเชิงประจักษ์ ต่อมาเรื่องเล่าดังกล่าวผ่านการผลิตซ้ำในงานเขียนทางประวัติศาสตร์ เรื่องเล่านั้นจะกลายเป็นข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่รับรู้โดยทั่วถึงกัน ดังกรณีเรื่องเล่าการทำนายของซินแสว่าพระเจ้าตากสินและเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกจะได้เป็นกษัตริย์ทั้งคู่ เรื่องเล่าของนายทองดี ฟันขาว หรือ พระยาพิชัยดาบหัก ทหารคนสนิทผู้ซื่อสัตย์ถึงขนาดยอมตายไปพร้อมกับสมเด็จพระเจ้าตากสิน เรื่องเล่าของพระราชโอรส พระเจ้าตากสินเป็นเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช เป็นต้น

ประการที่สอง การให้ความสำคัญกับชาติกำเนิดของสมเด็จพระเจ้าตากสินเพื่อเป็นการเสริมสร้างสถานภาพทางสังคมในฐานะวีรกษัตริย์ผู้กอบกู้เอกราช เป็นการสร้างเรื่องเล่าประกอบเหตุการณ์ประวัติศาสตร์เกี่ยวกับพระบิดาบุญธรรม พระมารดา ชาติกำเนิด บุญญาธิการและความสามารถของสมเด็จพระเจ้าตากสินเป็นหลัก เช่น เรื่องเล่างูเหลือมเลื้อยมาขดรอบกระดงที่ทารกสิน เรื่องเล่า พระมารดาของสมเด็จพระเจ้าตากสิน เรื่องเล่าพระเจ้าตากสินสามารถเรียกฝนได้ เป็นต้น

ประการที่สาม การให้ความสำคัญกับเรื่องเล่าใหม่ที่มีการอธิบายเรื่องราวหรือเหตุการณ์ อันมีจุดเชื่อมโยงกับสมเด็จพระเจ้าตากสิน เรื่องเล่านี้จึงกลายเป็นเกร็ดประวัติศาสตร์โดยมีจุดมุ่งหมาย คือ การเติมเต็มเรื่องราวประวัติศาสตร์ของพระเจ้าตากสินให้สมบูรณ์มากขึ้น เช่น เรื่องเล่ารูปถ่ายพระเจ้าตาก เรื่องเล่าพระที่นั่งแท่นไม้มะเดื่อภัทรบิฏ เรื่องเล่าการใช้แผนแกล้งบ้าของสมเด็จพระเจ้าตากสิน เป็นต้น