วิเคราะห์เพลงเรื่องที่ใช้ในวงปี่พาทย์นางหงส์ของวงพาทยรัตน์ กรณีศึกษา: เพลงเรื่องนางหงส์เรื่องหงส์ทอง

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติและขั้นตอนวิธีการบรรเลงเพลงเรื่องหงส์ทอง และ 2) วิเคราะห์องค์ประกอบ และลักษณะการผูกเพลงของเพลงเรื่องหงส์ทอง การวิจัยโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยวิธีการทางมานุษยดนตรีวิทยา เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการศึกษาเอกสาร และการสัมภาษณ์

ผลการวิจัยพบว่า เพลงเรื่องหงส์ทอง เป็นเพลงเรื่องที่ใช้ในวงปี่พาทย์นางหงส์ ใช้ประโคมในงานศพ  โครงสร้างเพลงเรื่องหงส์ทอง ประกอบด้วย เพลงหงส์ทอง (เพลงสามชั้น) เพลงโอ้ลาว (เพลงเร็ว) และเพลงสาลิกาแก้ว (เพลงหางเครื่อง) องค์ประกอบในการวิเคราะห์ประกอบด้วย รูปแบบของทำนอง รูปแบบของหน้าทับ กระสวนทำนอง และบันไดเสียง ซึ่งทั้ง 3 เพลงมีบันไดเสียงโด เป็นบันไดเสียงหลัก ในการผูกเพลงของเพลงเรื่องหงส์ทองประกอบด้วย 1) การประพันธ์เที่ยวเปลี่ยนเพลงหงส์ทอง สามชั้น 2) การเชื่อมรอยต่อระหว่างเพลงหงส์ทอง และทำนองนำเพลงเร็ว เป็นการวางกลอนให้จบเพลงแบบสมบูรณ์ เพื่อให้การเชื่อมต่อของเพลงเร็วได้ โดยการใช้วรรคถามที่มีลักษณะที่คล้ายคลึงกัน 3) การเชื่อมรอยต่อระหว่างทำนองนำเพลงเร็ว และเพลงเร็วโอ้ลาว โดยใช้ลักษณะลูกโยนในตอนท้ายเพลง และ 4) การเชื่อมรอยต่อระหว่างเพลงเร็วโอ้ลาว และเพลงสาลิกาแก้ว สองชั้น โดยใช้ลักษณะของลูกโยนเป็นการจบลงของประโยคเพลงที่ทำให้การเชื่อมต่อระหว่างเพลงเกิดความกลมกลืนกันอย่างดี