รูปแบบการจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นเครื่องจักสานบ้านหัวเวียง ตำบลหัวเวียง อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และบ้านท้ายบ้าน ตำบลท่าดินแดง อำเภอผักไห่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

บทคัดย่อ

ตำบลหัวเวียง อำเภอเสนา และบ้านท้ายบ้าน หมู่ 8 ตำบลท่าดินแดง อำเภอผักไห่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งเดิมทีนั้นพื้นที่ดังกล่าวมีการประกอบการอาชีพผลิตเครื่องจักสาน เป็นหัตถกรรมที่สันนิษฐานว่ามีความเก่าแก่ที่สุดของมนุษย์ หลักฐานที่ขุดพบจากเครื่องมือ เครื่องใช้ของมนุษย์ก่อนประวัติศาสตร์ ที่พอยืนยันได้ว่ามนุษย์รู้จักทำเครื่องจักสานมานานกว่าหัตถกรรมอื่น ๆ ได้นำภูมิปัญญาเหล่านี้มาพัฒนาและต่อยอดรูปแบบ เพื่อให้มีความหลากหลายและสามารถสร้างเป็นอาชีพได้ และนำมาเป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้งานได้อย่างภาคภูมิใจ และยังได้อนุรักษ์ภูมิปัญญาดั้งเดิมไว้อีกด้วย โดยศึกษาจากรูปแบบ การจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นเครื่องจักสาน 3 ส่วนสำคัญ ซึ่งผลการศึกษาในส่วนที่ 1 จากข้อมูลเบื้องต้นก่อนทำการวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ชุมชนบ้านหัวเวียง ตำบลหัวเวียง อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และบ้านท้ายบ้าน ตำบลท่าดินแดง อำเภอผักไห่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยาเป็นชุมชนที่ได้รับการคัดเลือก เนื่องจากสมาชิกกลุ่มทั้งสองมีความต้องการที่จะพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีความหลากหลายและเหมาะสมกับการใช้งานในปัจจุบัน ผู้วิจัยได้ดำเนินการลงพื้นที่อย่างต่อเนื่องเป็นการสร้างสัมพันธภาพแก่ชุมชนที่ได้รับการคัดเลือก และได้ตัวแทนจาก 2 ชุมชน ในการร่วมดำเนินการวิจัยครั้งนี้ ผลการศึกษาในส่วนที่ 2 การปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมในการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ ร่วมกันวิเคราะห์ปัญหารูปแบบผลิตภัณฑ์ การจัดหาวัตถุดิบที่ดี การสร้างความแตกต่าง และการออกแบบผลิตภัณฑ์ และผลการศึกษาในส่วนที่ 3 เป็นการสรุปผลการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมจักสานของทั้งสองชุมชน โดยการได้มาซึ่งผลิตภัณฑ์ใหม่ จำเป็นต้องคำนึงถึงปัจจัยสำคัญ 4 ด้าน คือ ทรัพยากรและลักษณะอาชีพ ความงามสืบทอด สภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม และความเชื่อ เพื่อเป็นการส่งเสริมอัตลักษณ์และจุดเด่นของผลิตภัณฑ์จักสานของจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจากหวาย รวมทั้งเป็นโอกาสให้การวิจัยครั้งนี้นำไปสู่การต่อยอดผลิตภัณฑ์จักสานหวายในด้านรูปแบบผลิตภัณฑ์ให้มีความหลากหลายอรรถประโยชน์และมีรูปลักษณ์ที่สร้างคุณค่าและมูลค่าเพิ่ม ภายใต้แนวคิดในการออกแบบที่ผสมผสานระหว่างหวายกับเครื่องหนัง และระหว่างหวายกับผ้าฝ้ายท้องถิ่นด้วยกัน มุ่งไปสู่ความต้องการของตลาดในรูปแบบที่ทันยุคสมัยอีกด้วย