อิเหนา : ละครในของหลวงในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งศึกษารูปแบบของการแสดงละครในของหลวง เรื่อง อิเหนา ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์โดยศึกษาข้อมูลจากเอกสาร การสัมภาษณ์ การสังเกตการณ์ รวมทั้งจากประสบการณ์ของผู้วิจัยผลการศึกษาพบว่า การแสดงละครในของหลวงในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์จะแสดงเพียง 3 เรื่อง ได้แก่ อิเหนา อุณรุท และรามเกียรติ์ ซึ่งเรื่องอิเหนาจะได้รับความนิยมนำมาแสดงมากที่สุด ด้วยเหตุผลจากรูปแบบการแสดง ที่ประกอบไปด้วยความงามที่สำคัญ 5 ด้านตามหลักการแสดงละครใน ได้แก่ ตัวละครงาม กล่าวคือ ตัวละครส่วนใหญ่ที่ถูกสร้างขึ้นจะเน้นรูปโฉมที่งดงาม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์จะใช้ผู้แสดงที่เป็นนางในราชสำนักซึ่งได้รับการคัดเลือกและฝึกหัดเป็นอย่างดี กระบวนท่ารำงาม กล่าวคือ ท่ารำได้รับการสร้างสรรค์ขึ้นอย่างประณีตและสอดคล้องกับบทจึงมีลักษณะอ่อนช้อยงดงาม สามารถสอดแทรกลีลาท่ารำของผู้แสดงได้อย่างลงตัว เครื่องแต่งกายงามอันเกิดจากการนำเครื่องต้นเครื่องทรงของพระมหากษัตริย์แต่โบราณมาใช้เป็นต้นแบบ ในการสร้าง   เพลงร้องและดนตรีจะเป็นทำนองเพลงที่เรียกว่า “ทางใน” ซึ่งมีความไพเราะนุ่มนวลเหมาะกับกระบวนท่ารำโดยใช้วงปี่พาทย์ไม้นวมบรรเลงประกอบการแสดง รวมทั้งบทกลอนไพเราะซึ่งเน้นบทพรรณนาความงามของสิ่งต่าง ๆ เพื่อให้เห็นความงดงามอย่างชัดเจนและยังสอดแทรกให้เห็นถึงสภาพสังคม จารีตขนบธรรมเนียมประเพณีต่าง ๆ นอกจากความงามที่สำคัญ 5 ด้านดังกล่าวยัง พบว่า ครูหรือผู้เชี่ยวชาญซึ่งทำหน้าที่พิจารณาคัดเลือกและควบคุมการสร้างสรรค์สิ่งต่าง ๆ เพื่อนำมาปรุงแต่งจนเกิดความงามที่สมบูรณ์ เป็นองค์ประกอบอีกส่วนที่สำคัญสำหรับ การแสดงแต่ละครั้งอีกด้วย