ความเสมอภาคของกลุ่มหลากหลายทางเพศต่อการสมรสและรับรองบุตร : โอกาสและความท้าทายของสังคมไทย

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัญหาสิทธิการสมรสและการรับรองบุตรของกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย และโอกาสและความท้าทายในประเด็นการสมรสและการรับรองบุตรของผู้มีความหลากหลายทางเพศ ในมุมมองของนักวิชาการและนักเคลื่อนไหวทางสังคมในประเทศไทย โดยกลุ่มตัวอย่างในการศึกษาครั้งนี้ คือ นักวิชาการและนักเคลื่อนไหวทางสังคม ประกอบด้วย นักสังคมศาสตร์ นักมนุษย์ศาสตร์ และนักเคลื่อนไหวทางสังคมเกี่ยวกับเรื่องเพศที่สาม จำนวนทั้งสิ้น 7 คน ภายใต้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งเกิดจากการใช้ประสบการณ์ตรงและความคิดเห็นของผู้ให้ข้อมูลมาทำการตีความหมาย วิเคราะห์โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก

ผลการศึกษาพบว่า 1) สภาพปัญหาสิทธิการสมรสและการรับรองบุตร ของกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย พบว่า การจดทะเบียนสมรสของกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศไม่สามารถกระทำได้ เนื่องจากขัดต่อประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1448 และ 1458 ส่วนร่างพระราชบัญญัติคู่ชีวิต พ.ศ. 2561 ก็ยังไม่ให้สิทธิที่ครอบคลุมต่อกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศ โดยเฉพาะสิทธิการรับรองบุตร ซึ่งในกฎหมายได้ระบุไว้เกี่ยวกับประเด็นของการรับบุตรบุญธรรมนั้น จะทำได้ก็ต่อเมื่อได้รับความยินยอมร่วมกันระหว่างคู่สมรสเท่านั้น โดยเฉพาะการยอมรับที่จะปฏิบัติตามสิทธิและหน้าที่ต่อบุตรบุญธรรมที่ให้การอุปการะนั้นด้วย และ 2) โอกาสและความท้าทายในประเด็นการสมรสและการรับรองบุตรของผู้มีความหลากหลายทางเพศ ในมุมมองของนักวิชาการและนักเคลื่อนไหวทางสังคมในประเทศไทย พบว่า สังคมไทยในปัจจุบันเปิดกว้างทางทัศนคติ และยอมรับตัวตนที่หลากหลายของมนุษย์กลุ่มที่มีความหลากหลายทางเพศมากขึ้น นี่อาจเป็นโอกาสที่กลุ่มหลากหลายทางเพศควรมีสิทธิที่จะสร้างครอบครัว อันเป็นความต้องการพื้นฐานของมนุษย์ได้อย่างสมบูรณ์ เห็นได้จากรัฐยอมรับ แต่อย่างไรก็ตาม ความสมดุลระหว่างสิทธิและเสรีภาพย่อมเป็นสิ่งสำคัญเหนือสิ่งอื่นใด โดยเฉพาะอย่างยิ่งสิทธิมนุษยชนที่แต่ละบุคคลพึงมีและทุกคนในสังคมควรเคารพซึ่งสิทธิและเสรีภาพดังกล่าว อาจกล่าวได้ว่า การที่บุคคลเพศเดียวกันจะได้รับการส่งเสริมมากน้อยเพียงใด ย่อมขึ้นอยู่กับกฎหมายที่เกิดจากกระแสของสังคมที่มีมุมมองต่อสิทธิมนุษยชนอย่างเท่าเทียมกันในการที่จะมีความเข้าใจอย่างถ่องแท้และตรงกัน ซึ่งเป็นความท้าทายของสังคมไทยที่ต้องอาศัยระยะเวลาเป็นเครื่องพิสูจน์ต่อกฎหมายรองรับสิทธิการสมรสและการรับรองบุตรของผู้มีความหลากหลายทางเพศ ข้อเสนอแนะจากการศึกษาครั้งนี้ ควรสร้างแคมเปญผ่านสื่อออนไลน์เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนสิทธิมนุษยชนในความเท่าเทียมระหว่างเพศ โดยเฉพาะการเสริมสร้างความรู้และความเข้าใจเรื่องสิทธิ วิถีทางเพศ และความหลากหลายทางเพศ เพื่อให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตของสภาพสังคมในปัจจุบัน อีกทั้งควรส่งเสริมให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับความเท่าเทียมกันของเพศวิถีภายใต้สิทธิมนุษยชนอย่างเสมอภาค