การพัฒนาคู่มือนวัตกรรมชุมชน “แปลงผักสวนรูกุญแจ” ด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อถอดบทเรียนกระบวนการพัฒนาคู่มือนวัตกรรมชุมชนแบบมีส่วนร่วม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของโครงการวิจัยการพัฒนานวัตกรรมชุมชนแบบมีส่วนร่วมบนฐานปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จังหวัดนครปฐม โดยมุ่งเน้นเฉพาะประเด็นด้านกระบวนการพัฒนาเครื่องมือนวัตกรรมชุมชน ที่เปิดโอกาสให้ผู้ร่วมวิจัย (ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ) ซึ่งถูกคัดเลือกจากตัวแทนผู้เข้าร่วมวิจัยทั้งหมดในสองพื้นที่จำนวน 10 คน เข้าร่วมเพื่อพัฒนาเครื่องมือ โดยใช้วิธีการคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง และใช้กระบวนการวิจัยแบบมีส่วนร่วม ผลการถอดบทเรียนกระบวนการพัฒนาคู่มือนวัตกรรมชุมชน พบว่า การพัฒนาคู่มือเพื่อขับเคลื่อนนวัตกรรมสู่ชุมชนอย่างมีส่วนร่วมนั้น มีองค์ประกอบสำคัญ 3 ประการ ประกอบด้วย
1) การออกแบบกระบวนการวิจัยและการสร้างเครื่องมือนวัตกรรมชุมชนต้องใช้กระบวนการมีส่วนร่วมตั้งแต่เริ่มต้นโครงการ โดยคณะนักวิจัยและผู้ร่วมวิจัยร่วมกันออกแบบกระบวนการวิจัย การเลือกพื้นที่ และการจัดกระบวนการวิจัย 2) การพัฒนาองค์ความรู้นวัตกรรมชุมชนเกี่ยวกับการทำแปลงผักและการออกแบบคู่มือนวัตกรรม บทบาทนำควรเป็นของผู้ร่วมวิจัย อาทิ ปราชญ์ชาวบ้านด้านเกษตร ผู้นำชุมชน โดยคณะนักวิจัยควรปรับบทบาทเป็นเพียงผู้อำนวยความสะดวก 3) การขยายผลการใช้นวัตกรรมชุมชนควรเริ่มจากกลุ่มผู้ร่วมวิจัย อาทิ ปราชญ์ชาวบ้านด้านการเกษตร หมอดิน ผู้นำชุมชน ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เป็นต้น