กระบวนการการประกอบสร้างอุดมการณ์ในรายการไมค์หมดหนี้

บทคัดย่อ

กระบวนการการประกอบสร้างความหมายในการเล่าเรื่องของผู้ผลิตรายการไมค์หมดหนี้ มีด้วยกัน 3 ความหมายคือ 1) ความหมายของคนจน ประกอบสร้างความหมายผ่านวิดีโอแนะนำผู้เข้าแข่งขัน การบอกเล่า และการสัมภาษณ์ของพิธีกรรายการ รวมถึงภาระที่ผู้เข้าแข่งขันต้องรับผิดชอบ และถ่ายทอดผ่านการเป็นหนี้ที่คนจนต้องเผชิญ 2) ความหมายของคนดี ประกอบสร้างความหมายผ่านผู้เข้าแข่งขัน พิธีกร กรรมการ และเพลงประกอบรายการฯ  “คนดี” จึงหมายถึง คนที่เลือกทำในสิ่งที่ดี เลือกไม่ทำในสิ่งที่ไม่ดี เป็นหัวหน้าครอบครัว สู้ชีวิต ต่อสู้ ดิ้นรน ไม่หนีหนี้ อดทน สุจริต กตัญญู มีจิตสำนึก มีน้ำใจ มีความรักให้กัน เป็นสุภาพบุรุษ มีความเป็นพ่อและแม่ 3) ความหมายของผู้ให้-ผู้ได้รับโอกาส ประกอบสร้างผ่านการแต่งกายของตัวละคร ซึ่ง “ผู้ให้โอกาส” หมายถึง พิธีกร คณะกรรมการ ที่มีการแต่งกายที่สุภาพ ทันสมัย น่าเชื่อถือ สวมใส่เครื่องประดับ เป็นกลุ่มคนชนชั้นกลางที่มีอำนาจในการให้โอกาส เห็นอกเห็นใจ เข้าใจ ส่วน “ผู้ได้รับโอกาส” คือ ผู้เข้าแข่งขัน ญาติผู้เข้าแข่งขัน ที่สวมใส่เสื้อผ้าธรรมกา เก่า ๆ เป็นเสื้อผ้าที่สวมใส่ประจำที่บ้าน ไม่มีเครื่องประดับ ไม่ได้แต่งหน้าหรือทำผม บ่งบอกให้เห็นว่าคนกลุ่มนี้คือชนชั้นแรงงานที่ต้องใช้แรง ใช้กำลัง ทำงานเพื่อให้ได้รับโอกาสที่ดี

รายการไมค์หมดหนี้มีอุดมการณ์แฝง 6 อุดมการณ์ ประกอบด้วย อุดมการณ์ของคนจนที่ดี อุดมการณ์ความรัก อุดมการณ์กำลังใจและให้โอกาส อุดมการณ์ชนชั้น อุดมการณ์ทุนนิยม อุดมการณ์เศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งอุดมการณ์ทั้งหมดมีความเชื่อมโยง และสอดคล้องกัน เป็นอุดมการณ์ที่ผลิตซ้ำจากมุมมองของผู้ผลิตรายการโทรทัศน์ สะท้อนให้เห็นว่าคนจนยังเป็นผู้ใช้พลังแรงงานบนสายพานทุนนิยมของสังคมอยู่ ซึ่งไม่ใช่คนจนที่ใช้พลังความรู้ พลังนวัตกรรมมาต่อสู้กับความจน และระบบทุนนิยมดังกล่าวยังกลายมาเป็นระบบทุนนิยมสมัยใหม่ ที่มาพร้อมกับอุดมการณ์เศรษฐกิจพอเพียงด้วย