การเสริมสร้างคุณลักษณะพลเมืองตื่นรู้ของผู้เรียนโดยการตั้งคำถามแบบโสเครติส
DOI:
https://doi.org/10.14456/educu.2023.8คำสำคัญ:
พลเมืองตื่นรู้, การคิดเชิงวิพากษ์, คำถามแบบโสเครติส, พุทธพิสัยบทคัดย่อ
การเสริมสร้างคุณลักษณะพลเมืองตื่นรู้ของผู้เรียนโดยการตั้งคำถามแบบโสเครติส เป็นอีกหนึ่งวิธีการในการพัฒนากระบวนการคิดอย่างมีวิจารณญาณของผู้เรียนสู่การเป็นพลเมืองตื่นรู้ โดยเน้นกระบวนการถามตอบด้วยประเด็นที่หลากหลายเพื่อให้ผู้เรียนได้คิดวิเคราะห์ และเรียนรู้จากการตอบคำถามจะเสริมสร้างคุณลักษณะความเป็นพลเมืองตื่นรู้จากการตั้งคำถามเชิงวิพากษ์แบบโสเครติส และทฤษฎีการเรียนรู้ที่สอดรับในการจัดการเรียนรู้ การศึกษาพบว่าการตั้งคำถามแบบโสเครติสสามารถแบ่งออกได้เป็น 8 ประเด็นการตั้งคำถามได้แก่ 1) คำถามเพื่อเปิดความคิด 2) คำถามเพื่อให้สร้างความเข้าใจแจ่มชัด 3) คำถามเพื่อขบคิดความแจ่มชัดนั้นให้เกิดเป็นมโนทัศน์ 4) คำถามเพื่อแสวงหาสมมติฐานอื่นหรือก่อให้เกิดสมมติฐาน
5) คำถามเพื่อทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องเพื่อสนับสนุนสมมติฐานนั้น 6) คำถามเพื่อขยายมุมมองจากสิ่งที่ได้ 7) คำถามเพื่อให้อนุมานพยากรณ์ผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้น และ 8) คำถามเพื่อพิสูจน์คำจำกัดความ การสร้างเงื่อนไขให้ผู้เรียนได้คิดอย่างวิจารณญาณในทุกประเด็นคำถาม สามารถเชื่อมโยงกับทฤษฎีการเรียนรู้แบบพุทธพิสัยของบลูม เป็นการสร้างเกราะป้องกันทางปัญญาให้แก่ผู้เรียนจากการขัดเกลาทางสังคม เป็นปัจจัยหนึ่งที่สำคัญเพื่อการสร้างสังคมที่น่าอยู่อย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
รายการอ้างอิง
ภาษาไทย
กรวรรณ เกียรติไกรวัลศิริ. (2557). การสร้างความเป็นพลเมืองผู้ตื่นรู้ตามระบอบประชาธิปไตยในโรงเรียนมัธยมศึกษา
[ปริญญานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
กฤษณุ ปะทานัง และ สุจินต์ อังกุราวิรุทธ์. (2561). การพัฒนากิจกรรมการเรียนรู้ใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับเทคนิคการใช้
คำถามแบบโสเครติสเพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4. วารสารมนุษยศาสตร์
และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 37(2), 57-62.
กันทรากร จรัสมาธุสร. (2560). รูปแบบและกลยุทธ์การสร้างพลเมืองตื่นรู้กรณีศึกษาโครงการพลังเด็กและเยาวชน
เพื่อการเรียนรู้ ภูมิสังคมภาคตะวันตก [ปริญญานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ญาศินี เกิดผลเสริฐ. (2558). การพัฒนาทุนมนุษย์สู่ความเป็นพลเมือง. วารสารบริหารการศึกษา, 5(2), 166-175.
ฐิยาพร กันตาธนวัฒน์. (2564). จิตวิทยาการศึกษาเพื่อพัฒนาผู้เรียน (พิมพ์ครั้งที่ 2). มีน เซอร์วิส ซัพพลาย.
ณฐกร ดวงเกษ. (2561). การจัดการเรียนรู้โดยการใช้คำถามตามแนวทางการคิดระดับสูงของบลูม, วารสารวิชาการ
มหาวิทยาลัยราชภัฐเพชรบุรี, 8(3), 130-138.
ทิศนา เขมมณี. (2564). ศาสตร์การสอน องค์ความรู้เพื่อการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ (พิมพ์ครั้งที่ 25).
สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ประทีป ธนกิจเจริญ. (2563). พลังการมีส่วนร่วม. สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (national health).
https://www.nationalhealth.or.th/en/node/2444.
พรอัมรินทร์ พรหมเกิด. (2559). ก้าวข้ามให้พ้นกับดักการพัฒนาประชาธิปไตยไทยด้วยการพัฒนาวัฒนธรรมทางการเมืองแบบ
ประชาธิปไตย : สู่เส้นใหม่ที่ยั่งยืนกว่า. วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกริก, 32(1). 12-40.
พระครูอุทุมพรภัทรธรรม (กตปุญโญ/ผ่อนผัน), และพระครูสุธีคัมภีรญาณ. (2563). ความสัมพันธ์การขัดเกลาทางสังคมกับ
แนวคิดการขัดเกลาทางสังคมในพระพุทธศาสนา. Journal of Buddhist Education and Research, 6(2),
–369.
พระพรหมบัณฑิต(ประยูร ธมฺมจิตฺโต). (2559). ปรัชญากรีก : บ่อเกิดภูมิปัญญาตะวันตก (พิมพ์ครั้งที่ 8).
สำนักพิมพ์สยามปริทัศน์.
มัณฑรา ธรรมบุศย์. (2550). ศิลปะการตั้งคำถามโดยวิธีโสเครติส. วารสารครุจันทรสาร, 10(2), 14-20.
ลมัย ผัสดี. (2554). การสร้างแผนการจัดการเรียนรู้โดยใช้เทคนิคการตั้งคำถามเรื่องพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตย
เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนโกวิทธำรงเชียงใหม่ [การค้นคว้าอิสระ
ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเชียงใหม่]. Chiang Mai University Digital Collections (CMUDC). https://cmudc.library.cmu.ac.th/frontend/Info/item /dc:116755
วันดี โตสุขศรี. (ม.ป.ป.). Clinical teaching: Questioning (การใช้คำถามในการสอน). ภาควิชาการพยาบาลอายุรศาสตร์.
https://ns.mahidol.ac.th/english/th/departments/MN/th/med-index.html
วาสนา ศรีปรัชญาอนันต์ และ ปัณฑิตา จันทร์อร่าม. (2564). ถ่างหรือถมความเหลื่อมล้ำประเทศไทยอยู่ตรงไหนในศตวรรษที่
, ใน อธิคม คุณาวุฒิ (บ.ก.), ถอดรหัสประเด็นการศึกษาไทย : ใต้พรมแห่งความดีงาม(น. 35-37). คณะวิทยาการ
เรียนรู้และศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
วินิจ ผาเจริญ. (2563). การพัฒนาพลเมืองสู่โมเดลพลเมืองที่ตื่นตัว ในสังคมประชาธิปไตยของไทย. วารสารพุทธสังคมวิทยา
ปริทรรศน์, 5(1), 54-65.
วิสูตร โพธิ์เงิน. (2561). การพัฒนาเยาวชนไทยระดับประถมศึกษาโดยใช้รูปแบบกิจกรรมศิลปะพหุปัญญา เพื่อส่งเสริม
ความเป็นพลเมืองอาเซียน. Journal of Education Studies, 46(4), 401–418.
วุฒิสาร ตันไชย, อรทัย ก๊กผล, ธีรพรรณ ใจมั่น, และ ภควัต อัจฉริยปัญญา. (2559). ประชาธิปไตยในทศวรรษใหม่.
สถาบันพระปกเกล้า.
ศุภรัตน์ รัตนมุขย์. (2556). การเรียนรู้ด้วยการบริการสังคมกับการสร้างความเป็นพลเมืองใส่ใจสังคม.
สำนักบัณฑิตอาสาสมัคร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2564). สมรรถนะการเป็นพลเมืองที่เข้มแข็ง. https://shorturl.asia/TA9v5.
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2559). รายงานการวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายการพัฒนาการศึกษาเพื่อสร้าง
ความเป็นพลเมือง. สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา.
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2561). มาตรฐานการศึกษาของชาติ พ.ศ. 2561. 21 เซ็นจูรี่.
สุนิสา บุญมา และสายฝน วิบูลรังสรรค์. (2563). การพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนรู้แบบสอนแนะให้รู้คิดร่วมกับเทคนิค
การใช้คำถามแบบโสเครติส เพื่อส่งเสริมการคิดเชิงคณิตศาสตร์ เรื่อง อสมการ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3.
วารสารวิชาการศึกษาศาสตร์, 21(1), 77-91.
อดิศร จันทรสุข. (2564). ปฐมบท, ใน อธิคม คุณาวุฒิ (บ.ก.), ถอดรหัสประเด็นการศึกษาไทย : ใต้พรมแห่งความดีงาม
(น. 15-29). คณะวิทยาการเรียนรู้และศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
อรรถพล อนันตวรสกุล. (2560, 17 พฤษภาคม). ห้องเรียนประชาธิปไตยไม่ได้อยู่แต่ในวิชาหน้าที่พลเมือง. TheMATTER.
https://thematter.co/social/active-citizen/24144.
ภาษาอังกฤษ
Elder, L., & Paul, R. (1998). The role of socratic questioning in thinking, teaching, and learning, the clearing house: a journal of educational strategies, Issues and Ideas, 71(5), 297-301. DOI: 10.1080/00098659809602729
Fisher, R. (1998). Teaching thinking: Philosophical enquiry in the classroom. Cassell.
Helterbran, V. R., & Strahler, B.R.. (2013). Children as global citizens: a socratic approach to teaching character, Childhood Education, 89(5), 310-314, DOI: 10.1080/00094056.2013.830902
Hoskins, B. L., & Mascherini, M. (2009). Measuring active citizenship through the development of a composite indicator. Social Indicators Research. 90(3), 459–488. https://doi.org/ 10.1007/s11205-008-9271-2
Jochum, V., Pratten, B., & Wilding, K. (2005). Civil renewal and active citizenship: a guide to the debate. Stephen Austin & Sons Ltd.
Ross, A. (2007). Multiple identities and education for active citizenship. British Journal of Educational Studies, 55(3), 286-303. https://doi.org/10.1111/j.1467-8527. 2007.003 80.x
Westheimer, J., & Kahne, J. (2004). What kind of citizen: The politics of educating for democracy. American Educational Research Journal, 41(2), 237–269. https://doi.org/10.3102/00028312041002237
Yang, Y. C., Newby, T. J., & Bill, R. L. (2005). Using socratic questioning to promote critical thinking skills through asynchronous discussion forums in distance learning environments, American Journal of Distance Education, 19(3), 163-181, DOI: 10.1207/s15389286ajde1903_4
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
