วิเคราะห์การบรรลุธรรมของพระเขมาเถรี

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาประวัติและการบำเพ็ญบารมีของพระนางเขมาเถรี 2) เพื่อวิเคราะห์การบรรลุธรรมของพระนางเขมาเถรี โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทและเอกสารอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง รวบรวม สรุป วิเคราะห์ เรียบเรียงบรรยายเชิงพรรณนา ตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ ผลการวิจัยพบว่าพระนางเขมาเถรี เป็นอัครมเหสีของพระเจ้าพิมพิสาร แห่งนครราชคฤห์ พระเจ้าพิมพิสารทรงดำริว่า พระองค์เป็นอัครอุปัฏฐากของพระศาสดา แต่พระอัครมเหสียังไม่เคยเข้าเฝ้าพระศาสดาเลย จึงคิด หาอุบาย ด้วยการให้พวกนักกวีผู้ฉลาด แต่งบทกวี ประพันธ์ถึงคุณสมบัติความงดงามของพระวิหารเวฬุวันราชอุทยาน พระนางได้สดับคำพรรณนาแล้ว ก็มีพระประสงค์จะเสด็จไปชม เมื่อได้เข้าเฝ้า พระพุทธองค์ได้ทำให้พระนางเห็นภาพนิมิตซึ่งแสดงความไม่เที่ยงของสังขาร วิเคราะห์การบรรลุธรรมของพระนางเขมาเถรี คือ 1) ขันธ์ 5 การพิจารณาความไม่เที่ยงแท้ของสังขาร พระนางเขมาเถรีได้มีโอกาสเห็นภาพนิมิตแสดงความไม่เที่ยงของสังขาร ทำให้เกิดความเบื่อหน่ายในรูปกายและเริ่มพิจารณาไตรลักษณ์ คืออนิจจัง ทุกขัง อนัตตา 2) อริยสัจ 4 พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมให้พระนางเขมาเถรีเห็นโทษของราคะ อันนำไปสู่ความทุกข์ กระตุ้นให้พระนางละความหลงใหลในรูปสมบัติ 3) มรรคมีองค์ 8 พระนางเขมาเถรีหมั่นฟังพระธรรมเทศนาและฝึกฝนการเจริญวิปัสสนา ทำให้สามารถละกิเลสได้หมดสิ้น บรรลุพระอรหัตผล กลายเป็นหนึ่งในอัครสาวิกาผู้เลิศของพระพุทธเจ้า และได้รับยกย่องจากพระพุทธเจ้าว่าเป็นเอตทัคคะในทางมีปัญญามาก