วิธีการกำหนดรู้อาเนญชาภิสังขารในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาอาเนญชาภิสังขารในพระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาวิธีการกำหนดรู้อาเนญชาภิสังขารในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยการศึกษาข้อมูลจากพระไตรปิฎก อรรถกถา และคัมภีร์ที่เกี่ยวข้อง ปรับปรุง แก้ไข สรุปผลการวิจัยในลักษณะพรรณนา ผลการวิจัย พบว่า
1) อาเนญชาภิสังขาร เป็นสภาวะจิตที่ตั้งมั่นไม่หวั่นไหวต่อนิวรณ์กิเลสทั้งหลาย อันเป็นเหตุปัจจัยแห่งอรูปาวจรซึ่งต้องอาศัยการเจริญสมถกรรมฐานคือ กสิณกรรมฐาน อานาปานสติ และอรูปกรรมฐาน อรูปฌาน 4 นี้ เป็นเหตุปัจจัยแห่งคุณวิเศษมี อภิญญา 5 เป็นต้น และ เป็นบาทฐานแก่การเจริญวิปัสสนาปัญญาทำให้รู้แจ้งอย่างรวดเร็ว ถ้ายังไม่ได้บรรลุมรรค ผล นิพพานในปัจจุบันได้ก็จะไปเกิดในพรหมโลก
2) วิธีการกำหนดรู้อาเนญชาภิสังขารในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาคือ เมื่อเจริญกรรมฐานคือ กสิณ อานาปานสติ จนได้บรรลุอรูปฌาน 4 ซึ่งข่มกิเลสไว้แต่กิเลสยังไม่ได้ถูกทำลาย อรูปฌานเป็นมหัคคตจิตที่มีความละเอียดประณีตมาก่จนทำให้เพลิดเพลินหลงติดในฌาน แต่เมื่อใดนำเอาอรูปฌานมาเป็นบาทฐานของการเจริญวิปัสสนา เรียกว่า วิปัสสนาปุพพังสมถะ คือเจริญสมถะเกิดแล้วเจริญวิปัสสนาทีหลัง แล้วพิจารณารูปนาม คือองค์ฌานจนเห็นแจ้งไตรลักษณ์ จนทำลายกิเลสทั้งหลายได้ ก็จะได้คุณวิเศษคือวิชชา 3 อภิญญา 6 ปฏิสัมภิทาญาณ 4 ถ้าบรรลุเป็นพระอนาคามีหรือพระอรหันต์ก็สามารถเข้านิโรธสมาบัติได้