การปรับตัวขององค์กรข่าวเพื่อความอยู่รอดทางธุรกิจ และบทบาทหน้าที่ต่อสังคม: กรณีศึกษาองค์กรสื่อกระแสหลัก

บทคัดย่อ

โครงการวิจัยการปรับตัวขององค์กรข่าวเพื่อความอยู่รอดทางธุรกิจและบทบาทหน้าที่ต่อสังคม: กรณีศึกษาองค์กรสื่อกระแสหลัก มีวัตถุประสงค์ในการศึกษา 2 ข้อคือ 1) ศึกษาการปรับตัวขององค์กรข่าวที่มีช่องทางการนำเสนอทั้งแบบดั้งเดิมและสื่อออนไลน์ และ 2) ศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำเนินงานขององค์กรข่าว ใช้แนวคิดสังคมวิทยาวารสารศาสตร์ ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์การเมืองของสื่อ และการดำเนินงานเชิงธุรกิจขององค์กรสื่อ ศึกษา 5 องค์กร ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาข่าวเด่นประจำวันระหว่างวันที่ 16 มีนาคม -14 เมษายน 2564 ด้วยสถิติเชิงพรรณนา การวิเคราะห์กรอบข่าวเหตุการณ์ที่มีผลกระทบต่อสังคมไทยในปี 2563 และการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้บริหารและกองบรรณาธิการ ผลการศึกษาพบว่า 1) องค์กรข่าวที่เป็นสื่อกระแสหลักขนาดใหญ่และองค์กรขนาดกลางมีการปรับโครงสร้างการบริหารสำหรับการรายงานข่าวข้ามแพลตฟอร์ม โดยทุกองค์กรใช้ระบบฐานข้อมูลข่าวร่วมกัน และวางแผนการนำเสนอข่าวทางช่องทางดั้งเดิมและออนไลน์ภายในเครือร่วมกันเป็นบางกรณี มีการกำหนดประเด็นข่าวและรูปแบบการนำเสนอตามเอกลักษณ์ดั้งเดิมขององค์กร กำหนดกลุ่มผู้รับสารเป้าหมายที่เฉพาะกลุ่มมากขึ้นตามประเด็นข่าวที่เป็นความเชี่ยวชาญขององค์กร และพัฒนาวิธีหารายได้ที่หลากหลายขึ้น  ขณะที่องค์กรขนาดใหญ่เน้นการนำเสนอเนื้อหาขนาดสั้นจำนวนมากและมีความถี่ทางช่องทางออนไลน์เพื่อเพิ่มรายได้ระบบโฆษณาอัตโนมัติ 2) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำเนินงาน ได้แก่ ปัจจัยภายในองค์กร ได้แก่ นโยบายขององค์กรในการบริหารจัดการทรัพยากรและการกำหนดประเด็นข่าวที่ต้องตอบสนองเป้าหมายการเป็นองค์กรธุรกิจที่หวังกำไร และความเข้าใจในการนำเสนอเนื้อหาสำหรับช่องทางออนไลน์ ส่วนปัจจัยภายนอก ได้แก่ สภาพเศรษฐกิจที่ตกต่ำ ตลาดสื่อที่แข่งขันสูงเนื่องจากจำนวนผู้ประกอบการมีมากขึ้น ระบบการจัดสรรส่วนแบ่งรายได้จากโฆษณาของผู้ให้บริการแพลตฟอร์มที่ไม่เป็นธรรม และระบอบการเมืองไม่เสรี ทั้งหมดนี้ส่งผลให้องค์กรข่าวไม่ได้แสดงบทบาทสถาบันทางสังคมตามพันธกิจสื่อวารสารศาสตร์ในระบอบประชาธิปไตยมากนัก